– Nigdy nie podejrzewałem, że we Lwowie zgromadzono takie bogactwo działu sztuki żydowskiej – powiedział pochodzący z USA naczelny rabin Lwowa i Ukrainy Zachodniej Mordechaj Shlomo Bald na otwarciu 28 marca we Lwowskim Muzeum Etnografii i Przemysłu Artystycznego wystawy „Relikty żydowskiego świata Galicji”.
– W Kijowie, na Wołyniu oraz w innych muzeach Ukrainy prawie nic nie zachowało się po utraconym świecie żydowskim w tym kraju – stwierdził współorganizator wystawy prof. Yohanan Petrovsky-Shtern z Northwestern University w Chicago, który w tym dniu rozdawał wszystkim obecnym ilustrowaną książkę pt. „Żydzi i Ukraińcy. Tysiąclecie współistnienia”. Napisał ją wspólnie z prof. Paulem-Robertem Magocsi z Kanady.
– Jesteśmy dumni, że posiadamy taki skarb kultury żydowskiej – zaznaczył Stepan Pawluk, akademik Ukraińskiej Narodowej Akademii Nauk i dyrektor Instytutu Ludoznawstwa UNAN. Zapewnił również obecnego konsula generalnego RP we Lwowie Rafała Wolskiego, że w najbliższym czasie zostanie przygotowana wystawa sztuki i dzieł polskich ze zbiorów Muzeum Etnograficznego we Lwowie.
Andrij Klimaszewśkyj, zastępca dyrektora Instytutu do spraw muzealnych i działalności naukowej Muzeum Etnograficznego powiedział, że dzieła sztuki oraz różne pamiątki żydowskie po raz pierwszy są eksponowane tak licznie, w pięciu salach.
Kurator wystawy Ludmiła Bułgakowa wyjaśniła, że to przedsięwzięcie spowodowała 85. rocznica Wystawy Żydowskiego Przemysłu Artystycznego w Muzeum Przemysłowym we Lwowie, a także wieloletnie starania naukowców i społeczności miasta o Muzeum Żydowskie. Już przed ceremonią otwarcia obecnej wystawy duży hol w Muzeum Etnograficznym został wypełniony po brzegi. Przed drugą wojną światową we Lwowie były dwa muzea żydowskie: założone w 1920 roku muzeum prywatne Maksymiliana Goldsteina oraz otwarte w maju 1934 roku Muzeum Żydowskiej Gminy Wyznaniowej.
W zbiorach muzeum, które znajdowało się na trzecim piętrze budynku gminy żydowskiej przy ul. Bernsteina (obecnie Szolema Alejchema) i działało codziennie (oprócz ważnych świąt żydowskich), zaś wstęp do niego był bezpłatny, można było zobaczyć przedmioty liturgiczne, tkaniny z XVII, XVIII i XIX w. z synagog lwowskich, lampy chanukowe, wzorce ceramiki rytualnej, wyroby z fajansu, wzorzyste tkaniny drukowane, rysunki, akwarele, zdjęcia. Po zajęciu Lwowa przez Sowietów, w lutym 1940 roku instytucję zlikwidowano, a zbiory przekazano do Muzeum Rzemiosła Artystycznego.
W lipcu 1941 roku do tej instytucji oddał do depozytu swoje prywatne zbiory również Maksymilian Goldstein. Goldstein pracował w bankach, od młodości był zapalonym kolekcjonerem, współzałożycielem i przewodniczącym Koła Miłośników Sztuki Żydowskiej. To właśnie on w 1933 roku w Muzeum Przemysłu Artystycznego we Lwowie zorganizował wielką Wystawę Żydowskiego Przemysłu Artystycznego. Goldstein był autorem wielu prac dotyczących numizmatyki oraz sztuki i kultury żydowskiej, publikowanych głównie w prasie w języku polskim i niemieckim. Jego zbiory, które stały się podstawą kolekcji Muzeum Żydowskiej Gminy Wyznaniowej we Lwowie, opisał w wydanej w 1935 roku wraz z Karolem Dresdnerem książce „Kultura i sztuka ludu żydowskiego na ziemiach polskich. Zbiory Maksymiliana Goldsteina”. W ekspozycji współczesnej wystawy w Muzeum Etnograficznym są portrety wybitnego kolekcjonera, a także zgromadzone przez niego judaica, głównie o charakterze etnograficznym oraz prace plastyczne, elementy stroju żydowskiego, biżuteria, przedmioty kultu synagogalnego i domowego, wycinanki, ekslibrisy. Wszystko to mieściło się w muzeum, które znajdowało się w jego mieszkaniu. W grudniu 1941 roku Maksymiliana Goldsteina razem z małżonką i córką przesiedlono do getta. Prawdopodobnie zginęli w obozie Janowskim we Lwowie.
Wystawę „Relikty żydowskiego świata Galicji” zorganizowano dzięki wsparciu sponsorów: The Crown Family Center for Jewish and Israel Studies at Northwestern University, Chicago i Ogólnoukraińskiej Żydowskiej Fundacji Dobroczynnej „Chesed-Arie”.
Konstanty Czawaga
Tekst ukazał się w nr 7 (299) 13-24 kwietnia 2018
{gallery}gallery/2018/relikty_zydowskie{/gallery}
