Pałac Wielkich Książąt Litewskich. Przeszłość otwarta dla przyszłości Vydas Dolinskas (fot. Jurij Smirnow)

Pałac Wielkich Książąt Litewskich. Przeszłość otwarta dla przyszłości

XCIII Spotkanie Ossolińskie we Lwowie miało niezwykłego gościa. Był nim Vydas Dolinskas, litewski uczony, historyk i historyk sztuki, dyrektor Muzeum Narodowego – Pałacu Wielkich Książąt Litewskich w Wilnie.

W historii Spotkań Ossolińskich jest to drugi przedstawiciel Republiki Litewskiej, który zawitał do Lwowa na ekskluzywne spotkanie, powstałe staraniem Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu i Narodowej Naukowej Biblioteki Ukrainy im. Wasyla Stefanyka we Lwowie. Licznych gości spotkania witał Wasyl Fersztej, dyrektor generalny lwowskiej biblioteki, który wyraził zadowolenie z powodu rozszerzenia międzynarodowych kontaktów i twórczej współpracy z litewskimi muzealnikami. O kontaktach z litewskim Muzeum Narodowym świadczyła również obecność na sali prawie wszystkich dyrektorów muzeów lwowskich. Na 93. Spotkanie Ossolińskie przybyły również Eliza Dzwonkiewicz, konsul generalny RP we Lwowie, i Beatrice Beliavtsiv, konsul honorowy Republiki Litewskiej we Lwowie. Wizyta Elizy Dzwonkiewicz w Bibliotece im. W. Stefanyka była pierwszą od początku jej pracy we Lwowie i dyrektor Fersztej w serdecznych słowach powitał ją, wręczając bukiet białych róż.

Twórcze osiągnięcia litewskiego gościa przedstawiła obecnym Wiktoria Malicka, pełnomocnik Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Lwowie. Dyrektor Vydas Dolinskas jest absolwentem Wydziału Historycznego Uniwersytetu Wileńskiego, w którym też odbył studia doktoranckie. W 2001 roku uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych. Pracował jako wykładowca w Instytucie Historii tegoż Uniwersytetu. W pracy naukowo-badawczej zajmuje się m.in. historią Wielkiego Księstwa Litewskiego, historią Rzeczpospolitej Obojga Narodów, historią kultury i sztuki Litwy i historią Kościoła. Od 1998 roku pracował w Litewskim Muzeum Sztuki. Od 2009 pełni funkcję dyrektora Muzeum Narodowego – Pałacu Wielkich Książąt Litewskich. Odznaczony m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej (2015), Królewskim Orderem Gwiazdy Polarnej (Szwecja) i Orderem Gwiazdy Włoch.

Prelegent podkreślił w pierwszej kolejności, że mimo długoletniej współpracy z muzeami lwowskimi i ich dyrektorami, nie nauczył się jeszcze języka ukraińskiego i dlatego będzie mówić po polsku. Litewskiemu dyrektorowi udało się to bardzo sprawnie. Wszyscy mogli ocenić, że język polski opanował naprawdę na wysokim poziomie.

Dyrektor Dolinskas podkreślił, że projekt odbudowy Zamku Wielkich Książąt Litewskich był nie tylko projektem kulturowym, ale przede wszystkim politycznym, utwierdzeniem tożsamości narodu litewskiego i jego państwowości, jak również objawem jego patriotyzmu. Prawie wszystkie prace były finansowane z budżetu państwa litewskiego i ogólnie ta suma wyniosła 106 milionów euro. Jeszcze w 1987 roku rozpoczęte zostały systematyczne badania archeologiczne na terenie, gdzie dawniej znajdował się pałac. W latach 2000–2001 została przyjęta uchwała Sejmu Republiki Litewskiej o odbudowie pałacu, powstała również koncepcja jego odbudowy, zatwierdzona przez Rząd Litewski. W 2002 roku rozpoczęły się prace budowlane według uzgodnionych planów. 6 lipca 2009 roku miał miejsce akt symbolicznego otwarcia Pałacu Wielkich Książąt Litewskich. Był to jubileuszowy rok Tysiąclecia Litwy. Dzień 6 lipca też został wybrany nieprzypadkowo – to dzień koronacji pierwszego litewskiego króla Mendoga, równio tysiąc lat temu. W uroczystości otwarcia Pałacu wzięli udział przedstawiciele 15 krajów, wśród nich członkowie rodów królewskich i pierwsze osoby państw sąsiednich, w tym prezydent Ukrainy Wiktor Juszczenko i prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Lech Kaczyński. Odbudowany Pałac ponownie stał się symbolem dawnej tradycji państwowości litewskiej, przedmiotem dumy narodowej, ważnym centrum wychowania obywatelskiego, kształtowania świadomości historycznej i prezentacji dziedzictwa kulturowego.

Faktyczne otwarcie Muzeum w Pałacu Wielkich Książąt Litewskich nastąpiło 13 lipca 2013 roku z udziałem Prezydent Republiki Litewskiej Dalii Grybauskaite. Od tego czasu czynne są stałe ekspozycje w odbudowanych historycznych wnętrzach. W Pałacu odbywają się wystawy, koncerty, konferencje naukowe oraz imprezy reprezentacyjne o randze państwowej. Na przykład, w 2013 roku odbywał się w nim Szczyt Partnerstwa Wschodniego, zaś w 2015 gościł król Szwecji Karol XVI Gustaw z królową Sylwią.

Ostateczne otwarcie Pałacu i Muzeum, po dobudowie i urządzeniu wszystkich pomieszczeń, odbyło się 6 lipca 2018 roku w bardzo uroczystej obsadzie historycznej.

Prelegent przedstawił również dzieje Pałacu w ciągu wieków jego funkcjonowania. Wiele szczegółów udało się wyjaśnić podczas prowadzenia prac archeologicznych. Ustalono, że murowany obronny zamek istniał już w II połowie XIII wieku za czasów Mendoga i Gedymina, następnie rozbudowany na rezydencję wielkiego księcia Witolda.

Dzieje Dolnego Zamku związane są z historią Górnego Zamku, a także książęcego Zamku w Trokach. Przypuszczalnie Aleksander Jagiellończyk przeniósł swoją rezydencję z Zamku Górnego na Zamek Dolny i rozpoczął budowę nowego pałacu późnogotyckiego. Dalsze przebudowy i rozbudowy Zamku Dolnego związane są z królem Zygmuntem Starym i królową Boną, ich synem Zygmuntem Augustem. Władcy z dynastii Wazów też dużo uwagi poświęcali swojej wileńskiej rezydencji. W tym samym czasie powstała słynna kaplica św. Kazimierza. Okres rozkwitu wileńskiego pałacu zakończył się w 1655 roku, kiedy Wilno zostało zajęte przez wojska moskiewskie, które zdewastowały i zrabowały rezydencję.

Po rozbiorach Rzeczypospolitej administracja rosyjska zainicjowała w latach 1799-1801 wyburzenie istniejących jeszcze murów pałacu, zaś w 1831 na obszarze dawnego pałacu zbudowano twierdzę dla garnizonu rosyjskiego. W II połowie XIX wieku po likwidacji umocnień teren dawnego pałacu wyrównano i urządzono park.

Podczas odbudowy pałacu bardzo trudną sprawą było opracowanie wizji rekonstrukcji jego pomieszczeń, dlatego że nie zachowało się świadectw jak pałac wyglądał i jak był wyposażony w różnych czasach i epokach.

Muzeum Pałacu Wielkich Książąt Litewskich aktywnie współpracuje z muzeami ukraińskimi i polskimi, m.in. z Zamkiem Królewskim na Wawelu, Zakładem Narodowym im. Ossolińskich we Wrocławiu, Lwowską Narodową Galerią Sztuki, Lwowskim Muzeum Historycznym czy z Zamkiem Witolda w Łucku. Przykładem mogą służyć wystawa poświęcona poematowi „Pan Tadeusz” A. Mickiewicza, przywieziona z Wrocławia, czy wystawa poświęcona pamięci Borysa Woźnickiego, dyrektora Lwowskiej Galerii sztuki, organizowana we współpracy z lwowskimi kolegami.

Na zakończenie wykładu Dyrektor Vydas Dolinskas bardzo serdecznie zaprosił wszystkich by odwiedzić Wilno i Muzeum w Pałacu Wielkich Książąt Litewskich. „Litwa jest bardzo blisko – tylko godzina lotu ze Lwowa!”.

Pełnomocnik Zakładu Narodowego im. Ossolińskich Wiktoria Malicka przypomniała, że było to ostatnie Spotkanie Ossolińskie w 2019 roku. Następne odbędzie się dopiero po świętach, w nowym roku – 12 lutego 2020. Na to spotkanie zaproszony jest do Lwowa ks. prof. Franciszek Longchamps de Berier, przedstawiciel znanej rodziny, przez wieki związanej ze Lwowem.

Jurij Smirnow

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

X