Leon Popielski to jeden z czołowych naukowców XX wieku. Urodził się w miejscowości Sosnyczany w powiecie sandomierskim. Po ukończeniu Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego poświęcił się naukom medycznym. Jest założycielem Lwowskiej Naukowej Szkoły Gastroenterologii Doświadczalnej, kontynuował tradycje Lwowskiej Szkoły Farmakologii.
W 1888 roku Leon Popielski obronił swój pierwszy doktorat z nauk fizycznych i matematycznych „O funkcjach Eulera: B (x, y) i Γ (x)”, a w 1897 obronił drugą pracę doktorską z fizjologii „O nerwach wydzielniczych i hamujących trzustki”.
- Popielskiemu przyznano w 1897 roku pierwszą nagrodę im. D. Busha za pracę naukową „Rola wątroby w przemianach krwi”. W pracy udowodnił, że zmiany ciśnienia krwi i krzepnięcia krwi są źródłem bodźców do pracy gruczołów trawiennych.
Po odbyciu stażu w Strasburgu w laboratorium farmakologicznym Oswalda Schmiedeberga: 1838–1921), uważanego obecnie za ojca współczesnej farmakologii, Leon Popielski w latach 1900–1903 opublikował serię artykułów w wiodących europejskich czasopismach fizjologicznych na temat zmian w wydzielaniu trzustki pod wpływem obwodowego „ośrodka odruchowego”, który jest związany z funkcją gruczołów żołądkowych.
W 1905 roku został mianowany profesorem farmakologii i farmakognozji na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie w latach 1909/10 pełnił funkcję dziekana wydziału lekarskiego, który stał się podstawą Lwowskiego Narodowego Uniwersytetu Medycznego im. Danyła Halickiego.
We Lwowie profesor Leon Popielski kontynuował badania z zakresu gastroenterologii eksperymentalnej, otworzył na oddziale aseptyczną salę operacyjną, która umożliwiła przeprowadzanie zabiegów chirurgicznych na zwierzętach w celu symulacji zmian w funkcjonowaniu gruczołów trawiennych.
W latach 1909/10 pełnił funkcję dziekana wydziału lekarskiego, który stał się podstawą Lwowskiego Narodowego Uniwersytetu Medycznego im. Danyła Halickiego, skupiał wokół siebie młodych lekarzy i asystentów, którzy prowadzili badania z zakresu fizjologii i patologii układu pokarmowego oraz poszukiwania nowych środków farmakologicznych, następnie kontynuowali badania naukowe i zostali wybitnymi naukowcami na wielu europejskich uniwersytetach.
Już we Lwowie w 1916 roku, pomimo I wojny światowej, Popielski kontynuował swoje badania i w doświadczeniach na psach z przetoką żołądkową odkrył zależny od dawki wpływ histaminy na wydzielanie kwasu żołądkowego. Wyniki badań opublikowano w prestiżowym międzynarodowym czasopiśmie „Pflügers Archive für die gesamte Physiologie des Menschen und der Tiere” w roku śmierci naukowca (1920).
Ze względu na trudne okoliczności historyczne spowodowane I wojną światową wynalazek L. Popielskiego nie został należycie doceniony, choć w latach 30. ubiegłego wieku jego uczeń W. Koskowski zaczął stosować test histaminowy do określenia kwasowości soku żołądkowego w praktyce klinicznej.
Na tej podstawie w latach 60. brytyjski naukowiec J. Black potwierdził koncepcję L. Popielskiego o wiodącej roli wpływu humoralnego w wydzielaniu gruczołów trawiennych, co stało się podstawą do stworzenia nowej klasy leków, które radykalnie zmieniły taktykę leczenia wrzodów trawiennych, za co naukowiec otrzymał Nagrodę Nobla (1988).
Dorobek naukowy profesora Leona Popielskiego to ponad 109 prac naukowych, w tym podręcznik farmakologii dla studentów medycyny.
Był mentorem 17 doktorantów, którzy później wykładali fizjologię i farmakologię na wielu uniwersytetach w Europie.
Postać prof. Leona Popielskiego pozostaje jednak wciąż mało znana opinii publicznej.
Jewhen Sklyarow
Borys Kuzminov
Walentynа Smolnycka
Tekst ukazał się w nr 3-4 (439-440), 29 lutego – 14 marca 2024
