Rok 2015 jest Rokiem Tadeusza Kantora, ogłoszonym przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, a także UNESCO.
Artysta uważany jest za jednego z najwybitniejszych twórców i reformatorów teatru XX wieku. Stworzony przez niego teatr Cricot 2 znany jest na całym świecie. Tadeusz Kantor przyczynił się do promocji kultury polskiej na wszystkich kontynentach.
W 1981 roku w Krakowie został założony Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora. Instytucja była stałym miejscem Teatru Cricot 2 przy ulicy Kanoniczej. Tam odbywały się próby spektakli, tam również powstało archiwum teatralne stworzone przez Tadeusza Kantora. We wrześniu 2014 roku otworzono nową siedzibę Cricoteki w zabudowaniach dawnej elektrowni podgórskiej w Krakowie.
O Cricotece opowiedziała Kurierowi Galicyjskiemu dyrektor Natalia Zarzecka.
Proszę opowiedzieć o nowej siedzibie Ośrodka Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora.
Otwarcie odbyło się w ubiegłym roku, a budowa trwała od 2009 roku. Najpierw powstał pomysł, żeby zaadaptować starą elektrownię w dzielnicy Podgórze na siedzibę Cricoteki. W tym celu został ogłoszony międzynarodowy konkurs na projekt nowego budynku. Pośród 25. prac jedna wychodziła w górę, czyli ta, która została zrealizowana. Zwróciliśmy się o dofinansowanie ze środków unijnych, które otrzymaliśmy.
Obiekt to ciekawe połączenie budynków – dawnej elektrowni i nowoczesnej budowli galerii
Łączymy tradycję z nowoczesnością jako tradycję trochę przewrotną, mam na myśli podejście do sztuki Tadeusza Kantora, która stanowi trzon Cricoteki, do której dopisujemy wystawy, przedstawiające podobne idee we współczesnej sztuce czy też prezentując artystów bliskich Kantorowi. Od dzisiaj jest otwarta wspólna wystawa kilkunastu prac Tadeusza Kantora oraz jego żony Marii Stangret, malarki i czołowej aktorki Teatru Cricot 2. Oprócz malarstwa, obojga artystów, zaprezentowano fragmenty filmów, video prezentacje, rekonstrukcja kilku nieistniejących już obiektów teatralnych.
W setną rocznicę urodzin Tadeusza Kantora jak wygląda program jubileuszowy Cricoteki?
Wystawa, którą teraz można obejrzeć jest przedstawiona na dwóch poziomach – tradycyjnym, dla tych, co niezbyt znają twórczość Kantora, jest to chronologiczne przejście po etapach jego twórczości. Drugi poziom – to kolejna odsłona ekspozycji stałej poświęcona niezwykle istotnej w twórczości Tadeusza Kantora tematyce dzieciństwa. Został odtworzony Pokój mojego dzieciństwa, ze spektaklu Wielopole. Wielopole, niewielkie przedmioty przywodzące na myśl postacie ze spektaklu – członków rodziny artysty, wspomnienia z jego dzieciństwa. W lipcu zostanie otwarta wystawa Christiana Boltanskiego, która ma charakter dialogu z pracami Tadeusza Kantora. Na przełomie października – listopada zapraszamy na wystawę malarstwa Tadeusza Kantora poświęconą ostatniemu etapowi jego twórczości Ekspozycja będzie dotyczyć problematyki Teatru Miłości i Śmierci obejmująca również malarstwo i rysunki artysty z lat 1986-1990. Będą to prace również nie tylko z kolekcji Cricoteki, ale również z różnych miejsc, w tym wypożyczonych z zagranicy. Zaplanowaliśmy także warsztaty i spotkania z aktorami Tadeusza Kantora z Teatru Cricot 2. Projekt adresowany jest do studentów szkół artystycznych oraz osób pragnących rozwijać swoje umiejętności sceniczne. W ciągu roku będą odbywać się także konferencje naukowe, projekcje filmowe i inne przedsięwzięcia. Wszystkie projekty są dofinansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Co znajduje się w zbiorach stałych Cricoteki?
Nasze zbiory to obiekty ze spektakli Tadeusza Kantora, zgromadzone przez artystę w latach 80. Są to częściowo rekonstrukcje niezachowanych przestrzeni scenicznych, obiektów tradycyjnie zwanych scenografiami, Kantor unikał tego określenia, wręcz go nie znosił. Dlatego mówimy o obiektach, przedmiotach, a nie rekwizytach. To są przestrzenie scenicznie wszystkich spektakli od Umarłej klasy po Dziś są moje urodziny. Wybrane konstrukcje obiektów niezachowanych, jak teatru podziemnego, który Kantor realizował podczas II wojny światowej czy też obiekty rekonstruowane z późniejszych spektakli Kurki Wodnej czy W małym dworku.
Tadeusz Kantor był do Krakowa bardzo przywiązany…
Tak, tu studiował, traktował to miasto jako swój dom. Mówił, że to tutaj jest jego miejsce. Ostatnie trzy lata mieszkał w niewielkiej pracowni przy ulicy Siennej 7, gdzie obecnie znajduje się nasza druga siedziba. Kantor chciał udostępnić to miejsce zwiedzającym po swojej śmierci, aby widzieli w jakich warunkach tworzył. Tam jest jego pokoik wyobraźni, a także kolekcja jego rysunków, którą podarował Annie Halczak, a od pierwszej litery właścicielki, zatytułował ją Kolekcja A. Ekspozycja rysunków będzie dopełnieniem kolejnych odsłon wystawy stałej twórczości Tadeusza Kantora w siedzibie Cricoteki i uzupełni relacje między rzeźbą i człowiekiem, obiektem i aktorem.
Anna Gordijewska
Tekst ukazał się w nr 10 (230) 29 maja – 15 czerwca 2015
Tadeusz Kantor (1915 Wielopole Skrzyńskie – 1990 Kraków). Twórca awangardowy, malarz, rysownik, teoretyk sztuki, scenograf i reżyser, autor happeningów, wybitny reformator teatru XX wieku, jedna z najważniejszych postaci życia artystycznego w Polsce. W latach 1934–1939 studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W czasie okupacji założył Podziemny Teatr Niezależny, gdzie wystawił inscenizację Balladyny Juliusza Słowackiego (1943) i Powrotu Odysa Stanisława Wyspiańskiego (1944). Współtwórca Grupy Młodych Plastyków, skupiającej krakowskich artystów awangardowych. W 1948 współorganizował I Wystawę Sztuki Nowoczesnej w Krakowie, na której pokazał obrazy metaforyczne. Od połowy lat 40. do połowy lat 70. projektował scenografię i kostiumy dla teatrów zawodowych. W latach 1950-1954 wycofał się z oficjalnego życia artystycznego, protestując przeciwko doktrynie socrealizmu. W 1955, nawiązując do przedwojennego Teatru Artystów Cricot, założył wraz z Marią Jaremą i Kazimierzem Mikulskim Teatr Cricot 2. W 1957 wraz z innymi artystami reaktywował Grupę Krakowską. W ramach Teatru Cricot 2, opierając się na sztukach Stanisława Ignacego Witkiewicza, realizował w kolejnych spektaklach Teatr Autonomiczny (Mątwa, 1956), Teatr Informel (W małym dworku, 1961), Teatr Zerowy (Wariat i zakonnica, 1963), Teatr Happeningowy (Kurka wodna, 1967), Teatr Niemożliwy (Nadobnisie i koczkodany, 1973). Inspiracją dla twórczości malarskiej Kantora były najnowsze trendy sztuki światowej, z którymi miał okazję się spotkać podczas wielu podróży zagranicznych, między innymi do Paryża i Nowego Jorku. Na bazie tych doświadczeń tworzył obrazy w nurcie informel, dadaizmu, czy wreszcie nawiązujące do sztuki konceptualnej. W początku lat 60. zrezygnował całkowicie z obrazowania rzeczywistości, realizując m.in. swoją autorską ideę ambalaży. Od roku 1965 realizował szereg akcji artystycznych i happeningów, współpracując z Galerią Foksal w Warszawie (m.in. Panoramiczny Happening Morski w 1967, Lekcja anatomii wedle Rembrandta, 1968). W 1975 roku ogłosił manifest Teatru Śmierci, realizując legendarny spektakl Umarła klasa. W latach 80. pokazał z Teatrem Cricot 2 kolejne słynne spektakle – Wielopole (1980), Niech sczezną artyści (1985) i Nigdy tu już nie powrócę (1988). Wówczas też nastąpił istotny zwrot w jego twórczości malarskiej – powrót do obrazów figuratywnych. Pod koniec życia stworzył m.in. in. wymowny cykl obrazów Dalej już nic, w których dokonał rozrachunku z własnym życiem i twórczością. 8 grudnia 1990 roku Tadeusz Kantor umiera nagle w Krakowie po jednej z ostatnich prób do spektaklu Dziś są moje urodziny, który pokazany został przez Teatr Cricot 2 już po śmierci artysty.
źrodło: Tadeusz Kantor – Biografia (Cricoteka)
