W co ubiera się choinka
Tradycja dekorowania choinki ma długą historię, która liczy sobie podobno już 2 tysiące lat. Poganie wierzyli, że w drzewach żyją dobre duchy. Ludzie pragnęli jakoś je sobie zjednać, wieszali więc na gałęziach różne upominki i poczęstunek. Wiecznozielona choinka posiadała szczególne miejsce wśród drzew, uważano ją bowiem za „światowe drzewo” i centrum sakralne. Była symbolem życia, nowego jego odrodzenia z ciemności i mgły.
Kiedyś, zamiast zabawek wieszano na drzewach różnego rodzaju owoce, które miały własną symbolikę. Jabłka były znakiem płodności, nawiązywały do rajskiego owocu i miały zapewnić zdrowie. Zawijane w sreberka orzechy były symbolem dobrobytu, siły i niepojętności boskich zamiarów. Wieszane na choinkę jaja były znakiem życia, które rozwija się w harmonii i dobrobycie. Dzwoneczki, jak można się domyślić, były znakiem dobrej nowiny i radosnych wydarzeń. Aniołki zapewniały domownikom opiekę niebiańskich istot. Łańcuchy otaczające choinkę, przypominały o zniewoleniu grzechem, a w ludowej tradycji wierzono też, że wzmacniają one więzi rodzinne i odganiają kłopoty. Czas rozbiorów Polski dodał im innej symboliki – łańcuchy nabrały politycznego znaczenia.
Światełka, a wcześniej świeczki, miały płomieniem bronić rodzinę przed złymi mocami i nieżyczliwymi spojrzeniami oraz być światłem dla pogan. Najważniejszą w dekoracji choinki była oczywiście, zakładana na czubek drzewka gwiazda betlejemska. Miała być drogowskazem dla powrotu do domu tym, którzy rozeszli się po świecie. W polskich wsiach zawieszano też na choince ciastka, pierniczki (wypiekane często w kształcie serc), czerwone „rajskie” jabłuszka, wykonywane w czasie adwentu ozdoby z bibuły, kolorowe papierki, piórka, wydmuszki, słomę, źdźbła traw, kłosy zbóż – boże dary, które rodzina otrzymała w ciągu roku.
Strojeniem choinki zajmowały się głównie dziewczęta. Piękna legenda istnieje o pochodzeniu srebrnych nici na świątecznej choince: Dawno-dawno temu żyła sobie biedna dobra kobieta, która miała wiele dzieci. Pewnego razu, w przeddzień Bożego Narodzenia, ubrała dla dzieci choinkę. Ze względu na biedę gospodyni, drzewko wyszło skromne i prawie bez zabawek. W nocy, gdy wszyscy spali, pajączki zlitowały się nad ubogą kobietą i utkały dla choinki piękną srebrzystą pelerynę. Wiedząc o dobroci kobiety, Pan Jezus postanowił jej wynagrodzić i błogosławił drzewko – pajęczyna zmieniła się w szczere srebro.
Pierwsza szklana bombka na choinkę zjawiła się w XVI w. w Turyngii (Saksonia). Przemysłowe wyrobnictwo zabawek na choinkę rozpoczęto jednak dopiero w połowie XX w., również w Saksonii. Artyści dmuchali zabawki ze szkła, wycinali z kartonu dzwoneczki, serduszka, figurki ptaków i zwierząt, poczym pokrywali wszystko to kolorowymi farbami. W Polsce pierwsze choinkowe bombki, nazywane w Małopolsce bańkami, pojawiły się w XIX w. Wykonywano je z dmuchanego szkła w kształcie owoców i orzechów. Dopiero później zaczęły przypominać przedmioty codziennego użytku.
Julia Łokietko
Tekst ukazał się w nr 23-24 (123-124), 17 grudnia 2010 – 13 stycznia 2011
