W tym roku obchodzić będziemy 160. rocznicę założenia pierwszej na skalę przemysłową kopalni ropy naftowej w Bóbrce koło Krosna. Mieszkańcy Podkarpacia na ogół nie doceniają wartości jakie ten fakt ze sobą niesie. Kolebka światowego przemysłu naftowego to nie tylko tereny okolic Krosna, Jasła, Gorlic czy Sanoka, ale także Borysławia czy Bitkowa. Tutaj za sprawą Ignacego Łukasiewicza narodził się przemysł naftowy, który jak się później okazało stanowił główną siłę napędową rozwoju ludzkości na całym świecie przez kolejna dziesięciolecia.
Na podstawie wieloletniej współpracy pomiędzy naukowcami z Polski i Ukrainy kilka lat temu zrodził się pomysł połączenia najciekawszych miejsc związanych z geologią, jakie znajdują się po obu stronach granicy. Główną ideą było przypomnienie, że to właśnie tu rodził się przemysł petrochemiczny, bez którego trudno dziś wyobrazić sobie współczesny świat. Dzięki tej inicjatywie powstał projekt w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Polska – Białoruś – Ukraina 2007 – 2013 pt. „Geo-Karpaty – utworzenie polsko – ukraińskiego szlaku turystycznego”. Funkcję lidera projektu przyjęła Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Stanisława Pigonia w Krośnie. Uczelnia doszła do porozumienia z Uniwersytetem im. Iwana Franko we Lwowie i razem zrealizowały projekt.
W ramach projektu wyznakowano szlak turystyczny, który pokazuje ciekawe pod względem geologicznym miejsca. Wiele jest bowiem miejsc atrakcyjnych turystycznie, których bazą są właśnie zjawiska geologiczne. Dziś w dobie nowoczesnych technologii i osiągnięć nauki łatwiej jest badać i poznawać tajniki jakie kryje ziemia. Turyści mają coraz większe wymagania również pod względem podawanego im zasobu informacji. To, co kiedyś było domeną badaczy i naukowców dziś często staje się obiektem zainteresowań zwykłych turystów pragnących poznawać otaczający ich świat.
Ze względu na przewodnią myśl szlaku: „W kolebce światowej petrochemii” projekt objął swoim zasięgiem głównie górzyste tereny województwa podkarpackiego w Polsce oraz tzw. Karpaty Ukraińskie od Beskidów Skolskich po Czarnohorę na Ukrainie. Aby nie powielać istniejących już atrakcji jak chociażby „Szlak Naftowy” postanowiono zająć się szerzej geologią nie tylko związaną z ropą naftową. W wyniku kilkuletnich prac terenowych na podstawie dostępnej literatury naukowej zinwentaryzowano w terenie ponad 100 stanowisk geologicznych. Następnie stworzono podstawową, roboczą bazę obiektów geoturystycznych oraz bazę obiektów noclegowych i gastronomicznych dopełniających szlak. W ten sposób powstał trzon przyszłego produktu turystycznego związanego z geoturystyką.
Z racji, iż jest to szlak monotematyczny zwrócono uwagę na różne elementy z zakresu nauk geologicznych jak wychodnie skalne, odsłonięcia–profile, źródła mineralne i wycieki ropy. Aby mógł powstać szlak punkty dobrano tak, by tworzyły one logiczny ciąg. Poruszać się można po nim różnymi środkami komunikacyjnymi. Nie jest to szlak w tradycyjnym stylu, z strzałkami, znakami i ściśle wytyczoną trasą. Oznaczono jedynie obiekty a trasę i kolejność każdy turysta może wybrać sam.
Głównym elementem oznaczenia szlaku w Polsce są metalowe tablice informacyjne ustawione w pobliżu każdego z punktów. Mają one zainteresować tematem w szerszym – międzynarodowym wymiarze na poziomie przeciętnie wykształconego człowieka.
Oprócz krótkiej informacji o każdym z punktów zawierają informacje ogólną o całym szlaku. W większości przypadków są jedynym fachowym nośnikiem informacji o tych obiektach w terenie. Ich konkretne lokalizacje są tak dobrane w każdym z punktów, aby mogły jak najlepiej spełniać swoje funkcje. Uzupełnieniem oznaczenia w terenie jest literatura (mapa i przewodnik) oraz te same materiały do pobrania ze specjalnie stworzonej strony internetowej www.geokarpaty.net, na której znaleźć można poszerzone informacje o szlaku i bazy danych o obiektach. Turysta już przed wyruszeniem w jakiś rejon może dużo dowiedzieć się o danym obiekcie geoturystycznym. Sama strona jest ciągle rozbudowywana i docelowo ma się stać źródłem informacji o geociekawostkach z obszaru pogranicza polsko-ukraińskiego.
Lokalizacja punktów w polskiej części szlaku Geo-Karpaty pozwala na łatwe i ogólnodostępne ich zwiedzanie. Ogólnie ich położenie można podzielić z punktu widzenia głównych centrów ruchu turystycznego na kilka grup. Po stronie polskiej w samym Krośnie znajduje się Ośrodek Szkoleniowo–Informacyjnym na szlaku Geo-Karpaty przy kampusie PWSZ w Krośnie.
W rejonie Krosna zlokalizowanych jest pięć obiektów: skałki rezerwatu Prządki w Czarnorzekach, skałki Zamku Kamieniec w Odrzykoniu – Korczynie, Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza w Bóbrce, źródło Bełkotka w Iwoniczu Zdroju, Ściana Olzy w Rudawce Rymanowskiej. W rejonie Sanoka zlokalizowane są dwa punkty: warstwy krośnieńskie w Sanoku, punkt widokowy na Górach Słonnych. W rejonie Leska zlokalizowane są trzy punkty: Leski Kamień, ropa w Uhercach Mineralnych, ściana skalna w Myczkowcach. W okolicy Przemyśla zlokalizowane są trzy punkty: rogowce z Leszczawy Górnej, flisz węglanowy w Huwnikach, zlepieńce z Dubnika w Nowych Sadach. Po stronie ukraińskiej centrum zostało zlokalizowane w Synowódzku Wyżnym niedaleko Skolego, gdzie znajduje się centrum szkoleniowo – informacyjne. W rejonie Truskawca zlokalizowanych jest sześć obiektów: Spaski Kamień, rogowce nad meandrem rzeki Stryj, borysławskie złoże ropy naftowej, zlepieńce truskawieckie, jezioro Geologów, skały w Uryczu. W rejonie Morszyna zlokalizowane są trzy obiekty: skały Dobosza, fałdy z Bukowca, ślady superwulkanu. W rejonie Nadwórnej zlokalizowane są cztery obiekty: wulkan błotny Starunia, delta pradawnej rzeki, bitkowskie złoże ropy naftowej, czołowe nasunięcie Karpat. Koło Jaremczy zlokalizowane są trzy obiekty: fleksura nad Prutem, fałdy jaremczańskie, uroczysko Żeniec
Najbliżej Krosna jako początku szlaku znajdują się sąsiadujące ze sobą dwa obiekty Prządki i Zamek Kamieniec. Oba bardzo znane i licznie odwiedzane, lecz jak się okazuje od strony geologicznej dla turysty mało opisane. Podobnie jest z kolejnymi obiektami: Muzeum w Bóbrce, źródłem Bełkotka w Iwoniczu czy słynną Ścianą Olzy w Rudawce Rymanowskiej. W sumie jest to 28 obiektów o wybitnych walorach naukowych i turystycznych rozrzuconych na przestrzeni ponad 500 km.
Jaka jest przyszłość szlaku Geo-Karpaty trudno dziś ocenić głównie ze względu na skomplikowaną sytuację na Ukrainie. Jednym z priorytetów tego projektu była współpraca trans graniczna na wielu płaszczyznach, a sam szlak ma być jednym z elementów, który na trawle połączy podzielone granicą tereny Karpat.
Witold Grodzki,
PWSZ Krosno
Tekst ukazał się w nr 202 za 31 marca – 14 kwietnia 2014
