Polskie uczelnie wyższe przyciągają coraz większą liczbę studentów z krajów byłego ZSRR. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego największą grupą cudzoziemców studiujących w Polsce są obywatele Ukrainy (ok. 2500 os.).
Większość z nich stanowią osoby polskiego pochodzenia, które w trakcie studiów pobierają stypendium Rządu RP. Fundowanie stypendiów jest częścią realizacji zakładanej przez Rząd RP odbudowy polskiej inteligencji na Wschodzie. Problematyka kształcenia obywateli państw wschodnich jest bardzo aktualna wśród władz i rozmaitych organizacji pozarządowych oraz instytucji szkolnictwa wyższego.
Obiecujące perspektywy i nieuświadamiane konsekwencje
Sytuacja cudzoziemców kształcących się w Polsce, a także trudności, z jakimi się borykają, nadal są słabo zbadane. Dzieje się tak ze względu na stale zmieniające się warunki instytucjonalne, zróżnicowanie pod wieloma względami kolejnych roczników przybywających studentów, a także brak ciągłości podejmowanych przedsięwzięć badawczych na dany temat. Z badań socjologicznych wynika, że większość studentów ze Wschodu nie miała dostępu do wystarczająco spójnych informacji na temat tego, co ich czeka po przekroczeniu progów polskich uczelni.
Jednym z najczęściej wymienianych motywów przyjazdu na studia do Polski jest stypendium. Dla studenta studiów I stopnia i uzupełniających studiów magisterskich w trybie dziennym wynosi obecnie 900 złotych, a dla doktorantów i studentów studiów podyplomowych – 1350 złotych. Studenci wspominają także o bliskości geograficznej państw, studiach w Unii Europejskiej, powrocie do kraju przodków, planach pozostania i pracy lub założenia rodziny w kraju.
Wielu z nich nie wyklucza wyjazdu dalej na Zachód, z czego możemy wywnioskować, że Polska jest dla nich tymczasowym przystankiem w poszukiwaniu swojego miejsca w świecie. Jak widać, studenci najczęściej sugerują się wymiernymi materialnymi i prestiżowymi korzyściami, które najczęściej przyćmiewają drugą, niedostrzegalną dla oka młodzieży, stronę medalu.
Otóż z badań wynika, że większość studentów ze Wschodu nie rozważała ewentualnych negatywnych konsekwencji wyjazdu na studia za granicę. Okazuje się, że często wybór kierunku studiów jest przypadkowy, co później skutkuje rozczarowaniem i problemami na studiach, brakiem możliwości zatrudnienia w Polsce ze względu na np.: brak obywatelstwa polskiego, brak zapotrzebowania na rynku pracy; brakiem możliwości zatrudnienia u siebie w kraju ze względu na specyfikę studiów, np.: absolwenci ekonomii, prawa, administracji, pracy socjalnej itp. nie znajdą pracy w zawodzie u siebie w kraju ze względu na inne warunki instytucjonalne.
Inną ważną kwestią jest adaptacja społeczna i kulturowa. Wielu studentów odczuwa dyskomfort ze względu na swój „wschodni” akcent, kierowanie się Polaków stereotypami na temat osób ze Wschodu, konieczność dostosowania się nie tylko do nowego systemu i metod kształcenia, ale także do nowego otoczenia społeczno-kulturowego.
Trudności z przystosowaniem się do nowych warunków skutkują najczęściej słabymi wynikami w nauce, brakiem aktywności, a przede wszystkim zamknięciem się w kręgach innych studentów ze Wschodu, najczęściej rosyjskojęzycznych, co leży w sprzeczności z zakładaną integracją.
