Na tegoroczne Zaduszki zapalimy jak zwykle Światełko Pamięci dla Łyczakowa, wspominając długą listę zasłużonych, o których dawno wszyscy zapomnieli.
W naszej pamięci są nieobecni, choć żyli w tym samym mieście i mieli tysiące osiągnieć. Zbyt dawne to dzieje, a nam, zbyt zajętym, brakuje czasu na przyglądanie się tamtym, co byli tu przed nami.
Na ten jeden dzień cmentarz rozjaśni się blaskiem zapalonych zniczy. Jest we Lwowie grób, który bardzo wymownie odwołuje się do światła. Na Łyczakowie, w alei po prawej stronie od bramy głównej stoi duży zniszczony grobowiec. „Wracałeś światło oczom ludzi na ziemi. Niechaj ci światło wiekuiste świeci w niebie” – wykuto na nim, choć niewiele już z tego napisu widać.
Spoczywa tu światowej sławy okulista Emanuel Machek (1852-1930). W swojej klinice we Lwowie przyjmował pacjentów z całego podzielonego zaborami kraju, ba, z całej Europy. Klinika Macheka według statystyk międzynarodowych zajmowała czwarte miejsce w świecie ustępując klinikom z Berlina, Amsterdamu i Nowego Jorku. Profesor jako pierwszy operował we Lwowie zaćmę, a chwile po dokonanym zabiegu uważał za najpiękniejsze w życiu. Europejską, a później światową sławę przyniosło mu ulepszenie techniki operacyjnej chorób powieki wywołanych jaglicą oraz zastosowanie promieni rentgenowskich do zlokalizowania przedmiotów metalicznych wydobywanych z oka i oczodołu. Do dziś okulistom znany jest zabieg metodą Macheka przy opadnięciu powieki.
We Lwowie założył „Lwowski Tygodnik Lekarski” przekształcony później w „Polską Gazetę Lekarską” ukazującą się aż do wybuchu II wojny światowej. Z wielkim sentymentem wspominany był przez swoich uczniów, nie tylko jako świetny specjalista, ale i dobry wykładowca, który mimo drobnej wady wymowy wykładał chętnie, żartując z własnych potknięć. Wykształcił cały szereg znakomitych specjalistów. Gdzieś po świecie chodzą potomkowie tysięcy pacjentów, którym przywrócił „światło” ratując przed utratą wzroku.
W 1921 roku, podczas inauguracji roku akademickiego na Uniwersytecie Jana Kazimierza, ówczesny rektor uczelni prof. Emanuel Machek wygłaszał mowę. Miejsce i czas były symboliczne – rok otwierano w dawnym gmachu Sejmu Krajowego, które władze odrodzonego kraju przekazały uniwersytetowi (do dziś jest to gmach główny uniwersytetu). „Dziś ostrzegająco głośmy, że bez oświecenia i bez nauki może odzyskana wolność ucierpieć. Tylko oświecony naród, to trwale dzielny naród. Czując się odpowiedzialnym za jutro, będzie niestrudzony w pracy; chcąc tworzyć i budować, będzie przyjacielem pokoju; iżby swego bronił” – mówił profesor od ratowania oczu. Przypomniał młodych obrońców Lwowa, którzy nigdy nie usiądą w uniwersyteckich salach. Opowiedział o tych, którzy po zakończonej służbie i sześciu latach wojny po raz pierwszy przyszli w mury uczelni. I mówił dalej: o historii i tradycji, o tym, że naród ma być odważny, ale też przezorny i zapobiegliwy. Że najcenniejsze są pomysły, spostrzeżenia i odkrycia – takie, które przyczynią się do rozwoju nauki. I jeszcze rzetelna praca, wzorem niech będą ci, z wieku XIX. Mimo zaborów przyczynili się do rozkwitu kultury polskiej. „Komu nauka jest rozumną towarzyszką, u tego świeci w duszy łagodnym, niegasnącym nigdy światłem, które daje i najfrasobliwszemu życiu pewien urok i spokój” – ile jasnego przesłania jest w zdaniu profesora.
W tym roku zapalimy Światełko Pamięci dla Cmentarza Łyczakowskiego po raz dwunasty. Również przy grobie Emanuela Macheka. W świetle płonących zniczy może ktoś zobaczy w jak nędznym stanie jest grób tego mądrego i zasłużonego człowieka. Wgłębienie po skradzionym medalionie i wytarte litery – tylko tyle po nim zostało? Przywracał światło nie tylko oczom. Warto skorzystać z jego słów i zachęty, aby pracować razem dla kraju, zdobywając tak deficytową dzisiaj wiedzę. Oświata jest jak słońce, które nas ogrzewa – mówił profesor – bez niej nic się nie odrodzi.
Beata Kost
Tekst ukazał się w nr 20 (240) 29 października – 16 listopada 2015
