W dniach 20 – 21 maja we Lwowie zainaugurowano kolejny cykl prac polsko-ukraińskiej komisji konserwatorskiej. Ze strony polskiej w pracach udział biorą specjaliści z Departamentu Dziedzictwa Kulturowego Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego i konserwatorzy. Ze strony ukraińskiej udział biorą specjaliści Wydziału Ochrony Środowiska Historycznego Rady Miasta Lwowa.
Konserwatorzy z obu państw współpracują ze sobą od 2008 roku, wyniki ich pracy są imponujące. Wszystkie omawiane na tym spotkaniu projekty są finansowane ze środków MKiDN RP. Pracom tym patronuje również Konsulat Generalny RP we Lwowie, który sprzyja rozwiązywaniu wielu spraw organizacyjnych.
Przedstawiciel DDN MKiDN RP Michał Michalski informował obecnych na spotkaniu dziennikarzy o kryteriach wyboru poszczególnych zabytków podlegających renowacji. Decyduje o nich polsko-ukraińska komisja. Przy renowacji pomników na Cmentarzu Łyczakowskim pod uwagę brane są przede wszystkim kryteria historycznej roli osoby, na grobie której prowadzone będą prace, wartość artystyczna nagrobka oraz technika w jakiej został wykonany. Należy podkreślić, że w zespole konserwatorów są specjaliści konserwacji kamienia i metalu. Łączny koszt prac konserwatorskich, zrealizowanych w latach 2008-2012 na terenie Cmentarza Łyczakowskiego wyniósł przeszło 2,7 mln złotych (około 7 mln hrywien). W tych latach przeprowadzono kompleksową konserwację na 28 nagrobkach i grobowcach.
W 2013 roku eksperci wytypowali pięć kolejnych obiektów do tegorocznej renowacji. Są to pomniki na grobach Jarosława Kułaczkowskiego, Zdzisławy Krówczyńskiej, Marii Anny Ponińskiej, Leona Twareckiego i Józefa Żukowskiego. Wartość tegorocznych prac to około 370 tys. PLN. Każdy z tych nagrobków ma swoją historyczną i artystyczną wartość.
XVIII-wieczny nagrobek Marii Anny hrabiny Ponińskiej z Kalinowskich (zm. 1797) jest jednym z najbardziej znanych i cenionych dzieł wybitnego rzeźbiarza Hartmanna Witwera. Wykonany z piaskowca, ma znaczne ubytki i wymaga rzetelnej konserwacji figury Matki Boskiej na kuli ziemskiej, jak również cokołu z napisem i herbami rodzinnymi.
Nagrobek Zdzisławy Krówczyńskiej jest dziełem znanego artysty Tadeusza Barącza. Przedstawiona jest na nim figura anioła z roku 1881, nagrobek otacza cenne metalowe ogrodzenie, wymagające szczególnych umiejętności konserwatorskich. To właśnie takimi elementami zajmuje się w zespole konserwatorów Monika Jamroziewicz-Filek, która przeprowadziła w ubiegłych latach skomplikowaną renowację metalowych nagrobków Franciszka Smolki, Izydora Polańskiego i rodziny Wejglów. Ona również sporządziła listę, obejmującą wszystkie metalowe zabytkowe pomniki na Cmentarzu Łyczakowskim. Wiele z nich jest bardzo zniszczonych i wymaga natychmiastowego renowacji. Ta lista jest sygnałem dla polskich i ukraińskich władz, zainteresowanych ratowaniem wspólnego dziedzictwa kulturowego.
Pomnik Leona Twareckiego, znajdujący się przy głównej alei poza pomnikiem Iwana Franki, jest cennym dziełem Julii Smolkówny, wykonanym w stylu Art-Déco. Powodem wytypowania tego nagrobka do renowacji stało się wychylenie pomnika przez nierównomierne osiadanie fundamentów.
Grób Jarosława Kułaczkowskiego znajduje się przy głównej alei cmentarnej. Kułaczkowski był ukraińskim działaczem społecznym, założycielem i dyrektorem Towarzystwa „Dnister” i honorowym członkiem „Proswity”. Na uwagę zasługują bardzo ciekawe płaskorzeźby, zdobiące pomnik, który jest dziełem mało znanego we Lwowie (pracował głównie we Wiedniu) ukraińskiego rzeźbiarza Piotra Tereszczuka.
Komisja ekspertów jednogłośnie zatwierdziła zaproponowane do renowacji obiekty i w najbliższym czasie konserwatorzy przystąpią do prac. Podobnie jak w latach ubiegłych zespołem konserwatorów kierują Jan Smaza (strona polska) i Jurij Ostrowski (strona ukraińska). Opisy historyczne i artystyczne nagrobków wykonuje Marcin Bernart, historyk sztuki z Krakowa.
W wywiadzie dla dziennikarzy Michał Michalski sporo miejsca poświęcił pracom, związanym z przeniesieniem do skansenu we Lwowie drewnianego kościoła z miejscowości Jazłowczyk pod Brodami. Koszt dwuletniego przedsięwzięcia (2012-2013) wynosi około 500 tys. PLN (ponad 1,4 mln hrywien) i jest w całości finansowany przez stronę polską. Swego czasu projekt ten wywołał dyskusję w mediach ukraińskich i był dokładnie przedstawiony na konferencji prasowej w Radzie Miasta. Mały drewniany kościółek ze wsi Jazłowczyk w 2012 roku został poddany konserwacji, demontażowi i rekonstrukcji brakujących elementów. Prace prowadzono pod kierownictwem prof. Romany Cielątkowskiej z Politechniki Gdańskiej. Profesor Cielątkowska uratowała wiele podobnych zabytków w Polsce i poza jej granicami. Ten projekt jest objęty patronatem ICOMOS – renomowanej organizacji międzynarodowej. Już na jesieni 2013 roku kościółek ma stanąć na nowym miejscu we Lwowskim Muzeum Architektury Ludowej, popularnie zwanym skansenem. Będzie to pierwszy kościół łaciński, który znajdzie się w zbiorach muzeum. Projekt przeniesienia kościoła do lwowskiego skansenu jest bliźniaczym projektem przeniesienia drewnianej cerkwi greckokatolickiej ze wsi Kupna w Bieszczadach pod Elbląg, gdzie mieszkają dawni mieszkańcy tej wsi. Nad tym projektem również pracuje prof. Cielątkowska. Komisja ekspertów tradycyjnie każdego roku zaczyna swą działalność od Cmentarza Łyczakowskiego. Następnie omawiane są prace w katedrach – ormiańskiej i łacińskiej. W tym roku członkowie komisji są zainteresowani kontynuacją prac w dawnym kościele jezuitów.
Jurij Smirnow
