Przy okazji pobytu w Warszawie postanowiłem zajrzeć na łamy tamtejszej prasy z ubiegłego wieku. Wybrałem „Kurier Warszawski” – popularny dziennik, który ukazywał się tam od 1821 do 1939 roku. W czasie okupacji niemieckiej pojawił się pod nazwą „Nowy Kurier Warszawski” i jako pismo pod kontrolą okupantów nie był za bardzo szanowany. Przeglądnijmy kilka numerów z lata 1925 roku.
Jak każde szanujące się pismo, „Kurier” rozpoczynał się wiadomościami z dziedziny wielkiej polityki pod tytułem Kronika polityczna. Pominiemy tu wydarzenia międzynarodowe, a skupimy się na krajowych. W lecie 1925 roku odbyły się pierwsze w odrodzonej Polsce wielkie manewry wojskowe. Na ten temat zamieszczono taką informację:
Wielkie manewry wojskowe
P. minister spraw wojskowych, jen. Sikorski, wystosował z okazji manewrów telegram do pana prezydenta Rzeczypospolitej treści następującej: „W dniu rozpoczęcia pierwszych manewrów polskich składam panu prezydentowi jako zwierzchnikowi sił zbrojnych państwa w imieniu armji należny hołd i cześć.
Armja narodowa pragnie w tym momencie zadokumentować wobec swego zwierzchnika, że nie ma innego obowiązku poza obowiązkiem wobec Rzeczypospolitej i że tej powinności pozostanie zawsze niewzruszenie wierna”.
W związku z odbytymi manewrami i rozkazem pochwalnym do armji, minister spraw wojskowych jen. Sikorski udzielił pochwały całemu szeregowi wybitnych osobistości wojskowych, które zasłużyły się około zorganizowania i przeprowadzenia manewrów. Przede wszystkiem podniósł p. minister zasługi szefa sztabu jeneralnego jen. Stanisława Hallera, który wspomagany przez swój sztab dokonał w dziedzinie organizacji pierwszych manewrów w Polsce prawdziwie twórczej pracy. Zrealizowanie i rzeczywiste zmontowanie projektów sztabu jeneralnego umożliwiła wytężona współpraca szefów departamentów przy M. S. Wojsk., przy ogólnem wytężonem kierownictwie szefa administracji armji jenerała Majewskiego, które w decydującym stopniu wpłynęło na sprawne przeprowadzenie ćwiczeń. Kierownicy manewrów w zupełności sprostali swym zadaniom. W szczególności podniósł p. minister zasługi świadomego swych celów, nacechowanego zdecydowaną wolą kierownictwa manewrów wołyńskich, których skala i system wymagały od kierownictwa tychże dużego polotu i gruntownej wiedzy. Temu trudnemu zadaniu sprostał jen. broni Rozwadowski. Minister udzielił również pochwały jen. Skierskiemu oraz dowódcom poszczególnych pododdziałów.
Po zakończeniu manewrów na Pomorzu przedstawiciele armjii obcych, biorących w nich udział w charakterze gości, wysłali do p. prezydenta Rzeczypospolitej następujący telegram:
„Misje armji zagranicznej, zebrane w Toruniu u p. ministra spraw wojskowych, po ukończeniu manewrów zapewniają p. prezydenta Rzeczypospolitej o swoich uczuciach podziwu z powodu bardzo wielkich postępów poczynionych w krótkim przeciągu czasu przez armję polską i proszą go o przyjęcie wyrazów pełnych uszanowania oraz życzenia dla Rzeczypospolitej Polskiej.
Jak przystało na pismo lokalne, większość informacji dotyczyła wydarzeń w stolicy.
Berło dla Matki Boskiej Częstochowskiej
Otrzymaliśmy poniższe zawiadomienie ofiarodawców votum berła dla Matki Boskiej Częstochowskiej, Królowej Korony Polskiej.
„Komitet wykonawczy zbierania ofiar na berło dla Matki Boskiej Częstochowskiej komunikuje:
Berło przy pomocy Matki Najświętszej jest skończone. Codzienne ofiary, począwszy od groszowych, napływające ze wszystkich stron Polski, pokryły całkowicie koszta wykonania berła. Piękne swą formą i myślą z niej płynącą, artystycznie wykończono przez firmę braci Łopieńskich, daje nam wielkie zadowolenie, iż votum kobiet polskich, z tak czystej i podniosłej intencji oddania Królowej Korony Polskiej przemożnej władzy nad Polską odrodzoną powstałe, będzie zarazem piękną ozdobą Jej ołtarza.
Wobec rozpoczynających się robót przy odnowieniu ołtarza i obrazu, po porozumieniu się komitetu z ojcem przeorem paulinów na Jasnej Górze, obrano dla złożenia berła datę 3-go maja 1936 roku.
Opłaty w miejskiej szkole artystycznej
Magistrat ustalił normy opłat w miejskiej szkole malarstwa i sztuk zdobniczych na rok szkolny 1926: w szkole dziennej 100 zł. rocznie, a na kursach wolnych wieczornych 12 zł. rocznie i na kursach niedzielnych elementarnych 4 zł. rocznie. Jednocześnie magistrat upoważnił radę pedagogiczną szkoły do zwalniania mało zamożnych uczniów całkowicie od opłaty lub do wysokości 20 proc. ogólnych wpływów z opłat szkolnych.
Nowa ulica
Oddział trzeci wydziału technicznego magistratu, znajdujący się pod kierunkiem inż. Mańkowskiego przystąpił do wytyczenia i zabrukowania nowej ulicy, ciągnącej się na zachód od szosy Belwederskiej i noszącej nazwę Piaseczyńskiej.
Jedynie początkowy odcinek tej ulicy jest zabudowany. Dalej natomiast wchodzi ona w teren niezamieszkały i wytknięta jest w podmokłej lące zupełnie pustej i porosłej przeważnie trawą. Tam ulica Piaseczyńska staje się właściwie brukowaną drogą, kończącą się w mokradłach, stanowiących tyły ogrodu szkoły Giżyckiego. Ulica Piaseczyńska ma zatem połączyć z czasem szosę Belwederską z Wierzbnem lub z ul. Puławską.
Szkolnictwo w Polsce borykało się również z trudnościami, dotyczyło to właściwych podręczników… Konfiskata
Wydział prasowy przy kom. rządu nakazał konfiskatę świeżo wydanego „Elementarza obrazkowego”, wydanego nakładem „Nowego wydawnictwa” przy ul. Siennej nr. 2, z którego dzieci nasze miały się dowiedzieć, że „Królestwo Polskie” znajduje się w Europie i składa się z 10 gubernji: warszawska z gł. m. Warszawą; kaliska z gł. m. Kalisz; piotrkowska z gł. m. Piotrków; płocka z gł. m. Płock; radomska z gł. m. Radom; siedlecka z gł. ni. Siedlce; suwalska z gł. m. Suwałki; kielecka z gł. m. Kielce; łomżyńska z gł. m. Łomża i lubelska z gł. m. Lublinem. Elementarz ułożył p. Tadeusz W. Wyjątkowe to dzieło skonfiskowane zostało w liczbie 25.000 egz., a autor ukrywający sic pod literą W. pociągnięty będzie do odpowiedzialności sądowej.
Obchodzono też różne uroczystości i bankiety. O tym informowano Czytelników:
Bankiet na cześć lotników
Staraniem zarządu głównego L. 0. P. P. odbyt się d. 22 b. m. w salonach reduty kupieckiej bankiet ku czci bohaterów lotu grupowego z Francji do Polski z jen. Zagórskim na czele.
Przy pięknie przybranym, zastawionym w podkowę stole zasiadł na honorowem miejscu jen. Zagórski, obok niego zajęli miejsca obaj wiceprezesi zarządu głównego L. O. P. P., b. promotor prof. Ponikowski i sen. Januszewski. Dalej zasiedli oficerowie-lotnicy, wybitni przedstawiciele L O. P. P. i społeczeństwa, ogółem kilkadziesiąt osób.
Przy deserze pierwszy zabrał głos prezes Ponikowski, pijąc zdrowie polskiego lotnictwa w ręce jen. Zagórskiego i jego dzielnych kolegów.
Jen. Zagórski odpowiedział serdecznym toastom na cześć współdziałania lotnictwa wojskowego z L. O. P. P.
Uroczystość u kuchmistrzów
Zgromadzenie kuchmistrzów urządza w d. 29 i 30 b. m., wieczorem (Nalewki 8) akademię i wielkie święto ku czci patrona swego św. Idziego.
Przemówienia wygłoszą zaproszeni pp. posłowie oraz przedstawiciele rzemiosł, na zakończenie zaś odbędzie się koncert.
W dniu 1 września odbędzie się msza św. u oo. Jezuitów, poczem nastąpi zwiedzanie Muzeum narodowego i wojskowego; w d. 2 września msza św. za poległych w obronie ojczyzny oraz złożenie wieńca na płycie Nieznanego Żołnierza.
Najbardziej poczytną była rubryka Wypadki. Tu można było dowiedzieć się, co komu ostatnio się stało i gdzie to się wydarzyło. Teraz taki materiał byłby niemożliwy, gdyż działa ustawa o ochronie danych osobowych…
Wypadek samolotowy. W obrębie stacji Warszawa-Praga, wskutek zepsucia się motoru spadł dwupłatowiec firmy „Puck”. Przy spadaniu samolot przechylił słup telegraficzny i uszkodził linię telefoniczną i telegraficzną, przyczem i sam uległ zgruchotaniu przedniej części motoru. Pilot, porucznik Aleksander Cichocki, odniósł rany tłuczone czoła i lewego policzka. Poszkodowanemu udzielił pierwszej pomocy lekarz kolejowy.
Wypadek z wagonu. W czasie wjazdu na peron pociągu z Otwocka na stację Warszawa, wskutek przepełnienia wypadł z wagonu III klasy 14-letni Władysław Koszuski (Prosta 5). Chłopca przeniesiono do ambulatorium kolejowego, gdzie dyżurny lekarz stwierdził ogólne potłuczenie.
Zatrucie gazem. W zakładach gazowych przy ulicy Dworskiej nr. 25 zatruł się wydzielającym gazem aktywator, 47-letni Adam Jędrak (Prądzyńskiego 87), który straciwszy przytomność upadł i odniósł ranę ciętą głowy. Lekarz Pogotowia, po udzieleniu pomocy, przewiózł J. do szpitala żydowskiego.
Starcie kolejki z wozem. Na ul. Puławskiej przy zbiegu ul. Olewińskiej pociąg kolejki grójeckiej, idący w stronę Grójca wjechał na wyjeżdżający wóz z ul. Olesińskiej, należący do Marii Glesmanowej (Wielicka 48)., Wóz uległ rozbiciu. Konia dobito wystrzałem z rewolweru.
Zamieszczano również wiadomości z innych miast…
Wieści z Krakowa
Wycieczka studentów włoskich. Dziś, o 9 m. 25 z rana przyjeżdża do Krakowa wycieczka studentów włoskich akademji eksportowej w Tryeście. Wycieczka składa się z 46 osób. Do wycieczki należą: prof. zwyczajny p. dr. Juljusz Jubaka, kierownik wycieczki z ramienia senatu akademji eksp. w Tryeście, 5 docentów, 3 asystentów i 35 studentów. Wycieczkę tę zorganizował konsulat polski w porozumieniu z senatem akad. eksp.
Wycieczka ma charakter urzędowej reprezentacji młodzieży wyższych uczelni włoskich, jest propagowana przez rządy obu krajów celem wzajemnego zbliżenia się i poznania warunków przyszłej współpracy. Wycieczka przybywa do Polski z Węgier i zwiedzi: Kraków, Lwów, Warszawę i miasta, ośrodki przemysłu polskiego: Łódź, Bielsko itd. W Krakowie wycieczkę przyjmuje krak. kom. akad. z p. J. Łobodyczem, prezesem komitetu i p. Z. Lisiewiczem, referentom wycieczkowym komitetu.
Kongres syjonistyczny – ta informacja była interesująca, bowiem powstawało państwo żydowskie na terenach Palestyny, należącej do Wielkiej Brytanii. Ściągało to rzesze młodzieży żydowskiej również z Polski.
Wiedeń 24-go sierpnia. (P. A. T.) – Na wczorajszym posiedzeniu kongresu syjonistycznego prezydent organizacji, Weitzmann, polemizował z wywodami opozycji.
– Nie mogę – powiedział on – przedstawić kongresowi żadnych decyzji. Nasza działalność składa się z drobnych zabiegów, które nie są interesujące. Niewątpliwie w Genewie istnieją przeszkody przeciwko syjonizmowi. Komisja mandatowa Ligi narodów nie miała zrozumienia dla naszych spraw. Angielski minister spraw zagranicznych musiał skorygować jej stanowisko. Jesteśmy ubożsi o jedną iluzję. Zdaniem Żabotyńskiego – mówił dalej Weitzmann – Anglja nie może bez nas istnieć, gdyż tworzy ona sobie w Palestynie pozycję strategiczną, a wobec tego powinniśmy żądać od niej ekwiwalentu. My jednak — zaznaczył prezydent — nie będziemy uprawiali polityki de ut des. Poza tem jedni z ekspertów wojskowych Anglji sądzą, że Palestyna nie ma znaczenia dla obrony imperjum, inni znów, że miałaby znaczenie bez Żydów i bez mandatu. Nic traćmy czasu na rozważanie kłopotów strategicznych rządu angielskiego.
Cóż to za gazeta codzienna bez rubryki Życie sportowe. Tu mamy wzmiankę, dotyczącą naszych terenów…
Czwarte wyścigi samochodowe i motocyklowe
Ogłoszono regulamin 4-go wyścigu samochodowego i motocyklowego i polskiego rekordu szybkości na 1925 rok.
Automobilklub Polski organizuje w dn. 8 września r. b. wyścig płaski i polski rekord szybkości na szosie Stryj-Bilcza Wołynia na przestrzeni 10 klm. (03-53 w kierunku od Stryja do Lwowa).
Do rekordu dopuszczane będą samochody i motocykle, które osiągną najlepszy czas w swojej kategorii. Rekord rozegrany będzie na 1 klm. z 2 klm. rozbiegiem. Najlepszy uzyskany czas przez motocykle i samochody uznany bodzie przez Automobilklub Polski za polski rekord szybkości na 1925 rok.
Do wyścigu dopuszczone są motocykle, trzykołówki, voiturette‘y i samochody podzielone na kategorie.
Zapisy należy kierować do sekretariatu komisji sportowej A. P. na specjalnych deklaracjach, na każdy pojazd oddzielnie. Deklaracje niedokładnie wypełnione nie będą brane pod uwagę. Zapisy przyjmować będą do d. 2 września za zwykłą opłatą, po tym zaś terminie, aż do 7 września, za podwójną opłatą. Lista zgłoszeń będzie ostatecznie zamkniętą d. 7-go września, o godz. 10-ej.
Swoją drogą ciekawe, co to są te „voiturette‘y” – okazuje się, że tak nazywano małe dwuosobowe auta.
Stan pogody – obowiązkowy w każdym numerze:
Według danych polskiego Instytutu meteorologicznego układ wysokiego ciśnienia, leżący nad Finlandją wzmacnia się wciąż wskutek znacznych już ochłodzeń nocnych na obszarze Rosji i nie dozwala niżowi barometrycznemu z nad Anglii i Niemiec przesunąć silniej ku wschodowi. Toteż, pomimo krótkotrwałych zachmurzeń, a miejscami (na zachodzie kraju) i drobnych deszczów, w Polsce trwa pogoda piękna i bardzo ciepła. Wczoraj z rana temperatura na obszarze Polski wynosiła od +14° w Łodzi do +10° w Pińsku, niebo było półpogodne; miejscami tylko notowano mgłę (Kraków) lub chmury (Lwów). Podobny stan pogody trwał i w Niemczech. Deszcze padały dopiero we Francji i Anglji oraz nad Alpami.
Temperatura najwyższa wynosiła wczoraj w Warszawie +24°, najniższa +19°. W Zakopanem dość pogodnie, temperatura +11°; najniższa nocą +7°, najwyższa onegdaj +21°.
Prawdopodobny przebieg pogody w dniu dzisiejszym: w całym kraju dość pogodnie i bardzo ciepło (po południu od +22p do +25°), bez opadów; z rana miejscami chmurno lub mglisto (zwłaszcza na zachodzie i południo-zachodzie kraju); słabe wiatry południowe.
I na zakończenie Ogłoszenia:
Gimnazjum męskie humanistyczne Koła szkolnego im. św. Stanisława, w Warszawie, ul. Trauguta 1, tel. 82-29, zawiadamia, że egzamina wstępne przede wszystkiem do kl. 1, odbędą się w d. 28 i 29 sierpnia o g. 9 rano; początek zajęć szkolnych 1 września.
Została zachowana oryginalna pisownia
Opracował Krzysztof Szymański
Tekst ukazał się w nr 10 (398), 31 maja – 16 czerwca 2022
