Wolfgang Amadeus Mozart (1756–1791) był autorem ponad 20 dzieł scenicznych – oper poważnych (opera seria), oper komicznych (opera bufffa) i singspieli (śpiewogier). Wiele z nich wystawiano we Lwowie począwszy od końca XVIII wieku aż po czasy Polski międzywojennej. Dopiero po II wojnie światowej tradycja została przerwana. We Lwowie jeszcze w XVIII wieku, w roku 1792 wystawiono dwa dzieła sceniczne Mozarta: „Wesele Figara” (prapremiera: Wiedeń 1786) i „Czarodziejski flet” (prapremiera: Wiedeń 1791).
Na uwagę zasługuje fakt, że publiczność lwowska miała okazję zapoznać się z „Czarodziejskim fletem” już w rok po tym jak po raz pierwszy dzieło to zabrzmiało na przedmieściach Wiednia – teatr nazywał się Freihaustheater auf der Wien. Nie była to bowiem opera przeznaczona dla teatru cesarskiego (czyli inaczej teatru zamkowego – Burgtheater), tylko śpiewogra (singspiel – czyt. „zingszpil”) dla mniej wybrednej publiczności z przedmieść stolicy Austrii. Jest to jednocześnie ostatnie dzieło sceniczne wielkiego Wolfganga Amadeusa, który umiera w roku 1791 w wieku 36 lat.
We Lwowie – od roku 1772 odciętym od Rzeczypospolitej i wcielonym do Austrii – w 1789 r. dyrektorem teatru austriackiego został Franz Heinrich Bulla (z pochodzenia Czech). Teatr mieścił się wówczas w ciasnym i niewygodnym budynku przerobionym z dawnego kościoła pofranciszkańskiego (obecna ul. Teatralna), rozebranym w latach 40. XIX w.
Bulla sprowadzał do Lwowa wszelkie nowinki scen wiedeńskich. Dla władzy austriackiej teatr pełnił bowiem ważną rolę polityczną – chodziło o upodobnienie Lwowa do stolicy rozległego imperium Habsburgów – także poprzez wykonywany repertuar. Aby jednak pozyskać sobie lwowską publiczność – poza austriackimi urzędnikami nie mówiącą po niemiecku, a w większości tylko po polsku, z okazji premiery „Czarodziejskiego fletu” w 1792 r. lwowski teatr przygotował specjalne programy w języku polskim zawierające tłumaczenie libretta (treści opery).
Aria Papagena – przekład lwowski „Czarodziejskeigo fletu” z 1792 r.
Jam ptasznik biedny, dopiero z lasa
Przychodzę wesoły, ho sasa
Ptasznik ze mnie zawołany
Młodym, starym dobrze znany.
Wabiki różne urządzić umiem
Na gwizdaniu się także rozumiem.
Popularność we Lwowie „Czarodziejskiego fletu” była tak ogromna, że przedstawienie to wystawiano wiele razy (grano je w latach 1792-1794). Dwieście lat temu nie należało to do częstego zjawiska, bowiem wiele spektakli schodziło wówczas z afisza już tego samego sezonu. Gdy w roku 1795 dyrekcję lwowskiego teatru (początkowo sceny polskiej, potem obydwu – polskiej i austriackiej) objął przybyły z Warszawy Wojciech Bogusławski, postarał się on o nową inscenizację „Czarodziejskiego fletu” zaprezentowaną w mieście w 1797 r. Dotąd niezbadana jest za to kwestia wystawień „Czarodziejskiego fletu” na scenie lwowskiej w XIX i pierwszej połowie XX w.
Inne dzieła sceniczne W. A. Mozarta były grane we Lwowie także w wieku XIX i XX aż do okresu międzywojennego. Dodajmy – w mieście, gdzie w pierwszej połowie XIX w. przez pewien czas mieszkał syn wielkiego kompozytora – Franz Xaver Wolfgang Mozart. Należy przypomnieć o dokonaniach polskiej sceny operowej (zespół austriacki ostatecznie zakończył swoją działalność w 1872 r.), która w okresie 1872–1939 wystawiała m.in. „Don Giovanniego” („Don Juan”), „Wesele Figara” i „Uprowadzenie z Seraju” wielkiego Wolfganga Amadeusa. Zaś siłami Polskiego Towarzystwa Muzycznego pod batutą Adama Sołtysa w roku 1927 zaprezentowano „Cosi fan tutte” („Tak czynią wszystkie”). Przedstawienia odbywały się w wybudowanym w 1842 r. teatrze skarbkowskim (dzisiejszy Teatr im. M. Zańkowieckiej), a później we wzniesionym w 1900 r. Teatrze Wielkim (dzisiejsza Opera Lwowska). Tradycje dzieł scenicznych Mozarta na scenach lwowskich są zatem długie, obejmując okres zaboru austriackiego i czasy II Rzeczypospolitej.
Michał Piekarski
Tekst ukazał się w nr 10 (182) 31 maja – 13 czerwca 2013
Czytaj także:
„Czarodziejski flet” Mozarta znów we Lwowie
