W 2012 r. na edukację mniejszości narodowych i etnicznych MEN wyda ok. 270 mln zł. To o 20 proc. więcej niż w 2011 r. W Polsce, jak i w innych krajach Unii Europejskiej, język mniejszości narodowych chroni Europejska Karta Języków Regionalnych i Mniejszościowych.
W rozmowie z PAP minister edukacji Krystyna Szumilas powiedziała, że „państwo dba o mniejszości narodowe” w ten sposób, że finansuje dodatkowo naukę języka. „Szanując deklaracje rodziców przekazujemy środki do samorządów terytorialnych, tam gdzie rodzice deklarują przynależność do mniejszości narodowej” – powiedziała szefowa MEN.
W tym roku na naukę ok. 53 tys. uczniów objętych nauką języków mniejszości i języka regionalnego resort edukacji przeznaczy ponad 270 mln zł. To dodatkowe pieniądze dla samorządów, które finansują szkoły z subwencji oświatowej, wynoszącej w 2012 r. ponad 38,7 mld zł. Najwięcej pieniędzy trafi do samorządów, które finansują szkoły nauczające mniejszości: niemiecką – ponad 120 mln zł oraz kaszubską – prawie 100 mln zł. Najmniej pieniędzy w tym roku otrzymują samorządy z mniejszościami: żydowską – 738 tys. zł i ormiańską – 227 tys. zł.
MEN podkreśla, że w ciągu ostatnich lat nastąpił znaczny wzrost finansowania edukacji uczniów, którzy są obywatelami Polski, ale mają inną niż polska narodowość. Departament Współpracy z Samorządem Terytorialnym MEN podaje, że w 2006 r. na edukację tych uczniów przeznaczono ponad 107 mln zł, natomiast już w 2011 r. ponad 226 mln zł.
Pieniądze jednak te nie zawsze trafiają do szkół, w których uczą się dzieci mniejszości narodowych lub etnicznych. Subwencja na język mniejszości to dla szkół na Opolszczyźnie sposób na łatanie finansów – napisała w poniedziałek „Rzeczpospolita”. Gazeta podała przykład publicznej szkoły podstawowej w Kędzierzynie-Koźlu, którą samorząd ratował przed likwidacją przekazując stowarzyszeniu utworzonemu przez Mniejszość Niemiecką. Dzięki temu placówka pozostanie na statusie szkoły publicznej, a jej uczniowie będą mogli kontynuować naukę, tyle tylko, że w ramach programu rozwoju języka mniejszości narodowych.
Minister edukacji powiedziała PAP, że „tak naprawdę” finansowanie powinno dotyczyć tylko i wyłącznie mniejszości narodowych. Odnosząc się do publikacji „Rzeczpospolitej” powiedziała, że „każda taka sytuacja jest bardzo trudna do oceny, ponieważ jest oparta o lokalną społeczność, o lokalne stosunki”, a „najlepszą wiedzę, czy należy finansować tego typu placówki, czy należy respektować te deklaracje (złożone przez rodziców – PAP)” posiada samorząd terytorialny, bo „to jego mieszkańcy, to jego ocena”.
W Polsce edukację mniejszości chroni m.in., obowiązująca od 1 czerwca 2009 r., Europejska Karta Języków Regionalnych lub Mniejszościowych. Głównymi celami karty są: uznanie języków regionalnych lub mniejszościowych za bogactwo kulturowe, ich promocja oraz ułatwianie kontaktów kulturalnych między osobami ich używającymi w mowie i w piśmie, w życiu prywatnym i publicznym, unikanie rozwiązań wprowadzających takie podziały administracyjne, które mogłyby stanowić przeszkodę dla promocji języków regionalnych lub mniejszościowych. Podobnie jest w Czechach, gdzie prawo do uczenia się w języku ojczystym Europejska Karta Języków Regionalnych lub Mniejszościowych gwarantuje od 2006 r.
W Czechach szkoły na terenach zamieszkanych przez mniejszości mogą otrzymać dotację rządową na programy nauki języka. Dofinansowanie dotyczy wszystkich stopni nauczania (a więc mogą o nie zabiegać zarówno przedszkola, szkoły podstawowe, średnie oraz wyższe), a ich celem jest wsparcie uczniów, dla których język mniejszości jest bądź językiem ojczystym bądź drugim, którego się uczą, prócz czeskiego.
Jak tłumaczyła PAP dyrektor Centrum Pedagogicznego dla Polskiego Szkolnictwa Narodowościowego w Czeskim Cieszynie, Marta Kmet, szkoły mniejszości finansowane są w ramach specjalnego systemu i przysługuje im 40 proc. dodatek na każdego ucznia wykazanego w placówce mniejszościowej. Jak dodała Kmet, w przypadku mniejszości polskiej chodzi o placówki oświatowe na terenie Śląska Cieszyńskiego: przedszkola, podstawowe i liceum.
Na Litwie koszty związane z nauczaniem określa się mianem „koszyka ucznia”. W szkołach mniejszości narodowych „koszyk ucznia” jest wyższy o 20 proc. niezależnie od tego, czy jest to szkoła państwowa, samorządowa czy prywatna.
Najwięcej jest na Litwie szkół samorządowych. Również wszystkie szkoły z językiem polskim, a jest ich około 100, są szkołami samorządowymi. W Wilnie funkcjonuje szkoła prywatna z językiem rosyjskim oraz – również prywatna – szkoła żydowska, należąca do żydowskiej wspólnoty religijnej. Szkoły te w rozmowie z PAP nie chciały podać informacji, skąd biorą pieniądze na utrzymanie budynku i wszelkie inne opłaty związane z funkcjonowanie szkoły.
W Niemczech szkoły np. duńskiej mniejszości narodowej w kraju związkowym Szlezwik-Holsztyn otrzymują dofinansowanie od władz landu w wys. 85 proc. stawek dotacji w przeliczeniu na jednego ucznia, wypłacanych zwykłym szkołom publicznym. Tak jest od niedawna, bo do 2010 r. szkoły mniejszości były traktowane na równi z niemieckimi szkołami publicznymi.
PAP
