Kościół Matki Bożej Ostrobramskiej. Część 2

Kościół Matki Bożej Ostrobramskiej. Część 2

Kościół pw. Matki Bożej Ostrobramskiej na Górnym Łyczakowie już od czasu powstania zamiaru jego budowy miał mieć charakter wotywny i symboliczny.

W ołtarzu głównym w 1934 roku zawieszono wotywne ryngrafy i odznaki pułków lwowskich, złożone „w dniu 2 maja 1937 roku w czasie wspaniałej manifestacji religijno-narodowej”. Odznaki wykonano z inicjatywy generała Michała Karaszewicza-Tokarzewskiego, dowódcy Okręgu Korpusu VI we Lwowie. 3 maja 1938 roku w ołtarzu głównym uroczyście złożono ryngrafy wotywne, ofiarowane przez Zarząd Miasta, Mieszczańskie Towarzystwo Strzeleckie, Związek Obrońców Lwowa i Chrześcijańskie Zjednoczenie Robotnicze. Major Józef Klink, prezes Związku Obrońców Lwowa, „odczytał ślubowanie, ułożone przez księdza generała Szmyda, ogłaszając Matkę Boską szczególną patronką miasta Lwowa”.

17 września 1938 roku kolejny ryngraf postanowiła ufundować Straż Mogił Polskich Bohaterów, zaś 16 października tegoż roku kolejny ryngraf w ołtarzu głównym złożyła młodzież sodalicyjna męskich szkół średnich. 20 listopada 1938 roku kolejne ryngrafy złożyły Straż Mogił Polskich Bohaterów oraz 38 i 39 pułki Strzelców Lwowskich. 27 listopada tegoż roku poświęcono jeszcze kolejne ryngrafy, ufundowane przez młodzież Publicznych Szkół Dokształcających nr 1 i nr 2. Ówczesne lwowskie gazety pisały, że autorem projektów większości tych ryngrafów (a może i wszystkich, zważając na ich stylową jednolitość i podobny do siebie układ kompozycji) był znany lwowski artysta grafik i historyk sztuki Rudolf Mękicki, kustosz lwowskiego Muzeum im. Króla Jana III Sobieskiego. Większość ryngrafów wykonał zakład Kazimierza Wojtycha, ale co najmniej jeden – warsztat Władysława Buszka. Ryngrafy wykonano ze srebra, zaś obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej w części górnej każdego z nich – ze złota. Herby Lwowa ozdobiono kolorową emalią.

We wrześniu 1935 roku zbudowano prowizoryczny boczny ołtarz poświęcony św. Janowi Bosco. W tym ołtarzu umieszczono obraz świętego patrona ojców salezjanów wykonany przez malarkę Reginę Szyrajew. Jak pisał Aleksander Medyński, „obraz ołtarzowy (…) związany jest swą treścią ze Lwowem i jego dziejami z ostatnich czasów. Przedstawia świętego na tle wzgórz Łyczakowskich. Po prawej stronie widnieje Matka Boska Wspomożycielka wiernych z Dzieciątkiem Jezus, u dołu postać ks. arcybiskupa Twardowskiego (…) obok arcybiskupa klęczy para mieszczańska, za nią widnieje postać polskiego ułana (…) Przed postacią św. Jana Bosco stoi Orlę lwowskie i Harcerz, przed nimi widnieje herb Lwowa, opasany wstęgą „Virtuti Militari”. 29 września 1935 roku relikwie św. Jana Bosco przeniesiono w uroczystej procesji z katedry łacińskiej do kościoła Matki Boskiej Ostrobramskiej.

Jeszcze jeden prowizoryczny ołtarz boczny był poświęcony św. Teresie od Dzieciątka Jezus. W 1936 roku położono posadzkę.

Przed rokiem 1937 w kościele ustawiono ławki i konfesjonały, zaprojektowane przez W. Dayczaka, a wykonane w zakładzie Jana Wojtowicza w Przemyślanach. Również zawieszono świeczniki. Ustawiono dwie urny z ziemią z pól bitewnych. 7 listopada 1937 roku poświęcono dzwonki liturgiczne ufundowane przez Koło Harcerzy z czasów walk o Niepodległość. 4 czerwca 1939 roku w kościele poświęcono sztandar lwowskiego Hufca Harcerzy. W latach 1938-1939 był opracowany projekt i trwały prace przygotowawcze budowy obok kościoła zakładu salezjańskiego dla młodzieży, ale rozpoczęcie prac budowlanych przerwał wybuch II wojny światowej.

19 września 1939 roku wojska sowieckie ostrzelały kościół. Najbardziej ucierpiała wieża. Kilka dni później uszkodzono mozaikowy obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej na fasadzie przez strzelanie do niego z broni ręcznej. 27 czerwca 1941 roku bomba niemiecka uderzyła w dach świątyni. Prace remontowe prowadzono podczas okupacji niemieckiej, zabezpieczając dach od zaciekania wody, a wieżę przed upadkiem.

22 listopada 1944 roku zmarł arcybiskup Bolesław Twardowski, inicjator budowy i fundator kościoła. Wykonując jego testament, postanowiono pochować go w krypcie tegoż kościoła. Pogrzeb odbył się 26 listopada.

Ostatnia msza św. w kościele odprawiona została 4 czerwca 1946 roku. Ojcowie salezjanie wyjechali ze Lwowa, a świątynia została zamknięta przez nowe sowieckie władze miasta. Tylko nieliczne przedmioty z wyposażenia i ozdobienia kościoła (obrazy święte, monstrancje, ornaty) zostały wywiezione do Polski. W 1947 roku szczątki arcybiskupa Bolesława Twardowskiego przeniesiono do katedry lwowskiej i złożono w krypcie kaplicy Chrystusa Ukrzyżowanego.

Opuszczony kościół Matki Boskiej Ostrobramskiej nowe władze przeznaczyły na magazyn papieru. Wtedy właśnie zostały zniszczone wszystkie ołtarze, wyposażenie, tablica pamiątkowa, ławki, konfesjonały. Zabrano dzwony. Mozaikowy obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej na fasadzie świątyni zamazano czarną farbą i otynkowano. Przed tym ktoś starał się skuć część mozaiki, myśląc że została zrobiona ze złota. Drobniejsze rzeczy, w tym słynne ryngrafy zostały skradzione. Na placu przed kościołem ustawiono radziecki pomnik – czołg bojowy na postumencie z odpowiednim napisem i emblematami.

Dopiero w 1992 roku kościół został przekazany greckokatolickiemu zgromadzeniu salezjanów i konsekrowany jako cerkiew pw. Pokrowy Najświętszej Matki Bożej (pol.: Opieki NMP). W tymże roku przystąpiono do remontów świątyni, do uporządkowania terenów dookoła i wykonania projektów nowego wyposażenia i ozdobienia cerkwi według tradycji Kościoła Wschodniego. Usunięto radziecki czołg-pomnik, wyremontowano wieżę, zawieszono nowe dzwony. Odnowiono fasadę świątyni. W kapliczce usunięto tynk i odkryto mozaikowy obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej. Mozaika zachowała się w 80 %. Obraz poddano zabezpieczeniu, ale na fachową konserwację i uzupełnienie brakuje funduszy.

Nowy projekt ozdobienia prezbiterium wykonany został pod kierownictwem prof. Romana Wasyłyka, kierownika Katedry Sztuki Sakralnej Akademii Sztuk Pięknych we Lwowie. Prace trwały ponad dziesięć lat. W wyniku powstał nowy ikonostas z carskimi wrotami i diakońskimi drzwiami, obrazami Zbawiciela i Matki Boskiej, św. Mikołaja i św. Jana Bosco. Razem z prof. Romanem Wasyłykiem nad ikonostasem pracowali jego uczniowie Kaczałuba i Wełyczko. R. Wasyłyk namalował również wielkich rozmiarów obraz „Matka Boska Opieki” („Pokrow”) umieszczony w absydzie za ikonostasem. Na tym obrazie autor przedstawił dwadzieścia postaci historycznych Ukraińskiego Kościoła greckokatolickiego, duchownych i świeckich, których umieścił pod ochroną płaszcza Matki Boskiej, podtrzymywanego przez anioły. Wszystkie obrazy zostały namalowane według tradycji i kanonów Kościoła Wschodniego i sztuki bizantyjskiej. Dzięki temu autorowi udało się dopasować je do modernistycznej architektury świątyni utrzymanej w stylu starochrześcijańskich bazylik z lekkim nalotem „słowiańsko-ludowych tradycji architektury drewnianej”.

Jeszcze bardziej wzbogaciły wnętrza prezbiterium świątyni monumentalne mozaiki wykonane również według projektu prof. Romana Wasyłyka. W absydzie za ołtarzem znajduje się dużych rozmiarów obraz Chrystusa błogosławiącego, otoczony medalionami z przedstawieniami Apostołów. Apostołowie są przedstawieni w trzech parach, a nad głową Chrystusa – siódmy medalion z gołębicą Ducha Świętego. Po stronach absydy umieszczono duże mozaikowe postacie ojców Kościoła, mianowicie św. Bazylego Wielkiego i św. Jana Złotoustego. Obydwie figury świętych są podkreślone hieratycznie. Ich wertykalizm odpowiada tradycji bizantyjskiej, również sztuce średniowiecznego Kościoła ukraińskiego.

Nawa główna kościoła wygląda na razie dość pusto. Zwraca uwagę wielka rzeźba przedstawiająca metropolitę Andreja Szeptyckiego w postaci siedzącej autorstwa lwowskiego rzeźbiarza Iwana Popowycza. W nawie ustawiono też nowe drewniane ławki i konfesjonał. Przy bocznym wejściu do świątyni tablica pamiątkowa wykonana w stylu ludowym ze stylizowaną figurą Matki Bożej „Pokrow” i historycznymi postaciami hierarchów Kościoła ukraińskiego. Matka Boża trzyma tablicę informacyjną z datami budowy kościoła i jego konsekracji w 1992 roku.

Drzwi wejścia głównego ozdobiono siedmioma wielkimi medalionami odlanymi z brązu. U góry na osi centralnej widnieje medalion z gołębicą Ducha Świętego. Niżej symetrycznie odnośnie siebie parami umieszczono jeszcze sześć. Pierwsza para to przedstawienia katedry św. Jura we Lwowie i św. Zofii w Kijowie. Niżej umieszczono popiersia metropolity kijowskiego Petra Mohyły (1633-1647) i metropolity lwowskiego Andreja Szeptyckiego (1901-1944). W dolnej części drzwi – popiersia metropolity kijowskiego Josypa Ruckiego (1613-1637) i metropolity lwowskiego kardynała Josypa Slipyja (1944-1984). W pierwszych latach XXI wieku obok świątyni od strony wieży zbudowano wielki zespół budynków klasztoru salezjanów i ośrodka wychowawczego dla dzieci według projektu lwowskiego architekta Podlisnego.

Jurij Smirnow
Tekst ukazał się w nr 8 (276) 28 kwietnia – 15 maja 2017

Kościół Matki Bożej Ostrobramskiej. Część I

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

X