Jak zbudować społeczeństwo obywatelskie?

Jak zbudować społeczeństwo obywatelskie?

Profesor Andrzej Zoll (Fot. Jurij Smirnow)

Piastując różne urzędy, wspierałem działania, które wspomagały prawa obywatelskie, prawa człowieka. Jest wiele dziedzin życia, gdzie obywatelska inicjatywa jest bardzo potrzebna. Jedną z nich jest edukacja. Polskie społeczeństwo jest nadal społeczeństwem źle wykształconym. Jest słaba znajomość prawa, znajomość języków obcych. Społeczeństwo tworzy wspólnota ludzi świadomych nie tylko swoich praw, ale i obowiązków. Takich ludzi jest u nas nadal za mało.

Szkoła powinna być centrum cywilizacyjnym w każdym mieście, w każdej wsi, na każdym osiedlu. Przeżywamy zjawisko likwidacji małych szkół. Z punktu ekonomicznego ma to swoje racje. Ale z punktu wychowawczego, obywatelskiego – to często wielki błąd. Szkoła na wsi jest jedynym centrum wiedzy i kultury. Nie zamykamy tam knajp, ale zamykamy szkoły! Ogromnym problemem lat 90. była dla Polski skala bezrobocia. Tworzyło to nie tylko problemy ekonomiczne, ale też moralne i wychowawcze. Bezrobocie pogłębiało demoralizację społeczeństwa, zwłaszcza młodzieży.

Bardzo ważną sprawą jest nie tylko wykształcenie wyższe, uniwersyteckie, ale odpowiednie wykształcenie robotnika, rolnika, którzy powinni być konkurencyjni na rynku europejskim. W stosunkowo krótkim czasie czterokrotnie zwiększyła się liczba studiujących. Znacznie więcej jest w Polsce ludzi z dyplomami wyższych uczelni. Ale popełniono też fatalny błąd jakim była likwidacja kształcenia zawodowego i likwidacja szkół zawodowych.

Człowiek wykształcony jest też aktywny w sprawach społecznych. Trzeba prowadzić ponadpartyjną debatę o sprawach społecznych, konferencje o programach edukacji. Takie problemy nie powinny być wciągnięte w rozgrywki polityczne, powinny stać ponad partiami i politykami. Trzeba stworzyć sprawne poradnictwo obywatelskie – musimy wiedzieć, kogo możemy zapytać o nasze prawa.

Urzędnik zawsze ma przewagę nad zwykłym obywatelem, bo wie więcej na swoim stanowisku i w swojej dziedzinie. Każdemu z nas potrzebny jest doradca społeczny, do którego można było by się zgłosić o pomoc prawną. Taki system działa np. w Holandii. Tam poradnictwo obywatelskie, jest dostępne i bezpłatne w każdej wsi. Sieć poradni obywatelskich powinna być oparta na emerytach gotowych do działań społecznych.

Trzeba umieć realizować nasze prawo do informacji. Obywatel powinien wiedzieć, jak funkcjonuje aparat państwowy. Taka informacja często jest, ale obywatel nie wie gdzie jej szukać i jak z niej skorzystać. Oto jeden z najskuteczniejszych sposobów walki z korupcją – pomóc każdemu w dojściu do informacji. Osoby publiczne powinny udostępnić społeczeństwu informacje o swoim stanie posiadania, finansach, dochodach etc. A ludzie powinni umieć z tego korzystać. Wszystkie dane o osobach publicznych powinny być jawne. Każdy powinien pamiętać, że wolności odpowiada obowiązek i odpowiedzialność z korzystania z niej. Na każdym spoczywa obowiązek odpowiedzialności za losy naszego państwa, miasta, wsi.

Patriotyzm nie jest modnym tematem we współczesnej Polsce. Ale losy kraju zależą od nas, a nie tylko od polityków wysokiego szczebla. Każdy w demokratycznym państwie ma swoje miejsce i swoją rolę. Patriotyzm – to nie tylko kibicowanie drużynie narodowej, ale też uczciwe płacenie podatków. A to jest trudniejsza sprawa niż chodzenie z flagą. Podstawowym przejawem patriotyzmu i wykonywania obowiązków obywatelskich jest udział w wyborach.

W 1989 roku, gdy ważyły się losy państwa i narodu, w wyborach wzięło udział tylko 62% Polaków. Dla 38% ważniejszym okazał się rodzinny wyjazd do lasu lub na działkę. Los Polski tych ludzi wcale nie obchodził. I nadal w Polsce frekwencja na wyborach jest oburzająco niska. Uczestnictwo w wyborach to próba patriotyzmu i obywatelskiej dojrzałości. To nie władza buduje społeczeństwo obywatelskie, ale to społeczeństwo buduje wartości moralne i sposób, w który politycy sprawują władzę.”

Prelekcja prof. Andrzeja Zolla została wysłuchana z wielkim zainteresowaniem i w skupieniu. Było bardzo dużo pytań, wystąpień i replik. Dyrektor Juzwenko nawet zażartował, że nie zdążymy na mecz Ukraina-Szwecja. Ale też było o czym dyskutować. Dla Ukrainy kwestia budowy społeczeństwa obywatelskiego, wychowania społecznie zaangażowanych ludzi, walki z korupcją jest kwestią zasadniczą.

W swoich odpowiedziach prelegent podkreślił, że gwarancją demokratycznego rozwoju pastwa jest podział władzy. Władza sądownicza powinna być niezależna faktycznie, a nie tylko fikcyjnie – to punkt wyjścia dla każdego demokratycznego państwa. Ogromne znaczenie ma funkcjonowanie Sądu Konstytucyjnego oraz instytucji niezależnego i niezaangażowanego politycznie Rzecznika Praw Obywatelskich.

Rzecznik powinien mieć prawo wystąpić w każdym sądzie, w każdej sprawie. Musi być wewnętrznie niezależny. Państwo powinno stworzyć podstawy życia społecznego, zapewnić warunki, a dalej wszystko powinno zależeć od nas, zwykłych obywateli, zwykłych ludzi, od naszej chęci żyć lepiej, robić coś dobrego, ważnego dla swego społeczeństwa. Jacy obywatele – takie państwo!

Jurij Smirnow

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

X