Historia medalami zapisana

Historia medalami zapisana

Medal poświecony autorom „Chorału” Kornelowi Ujejskiemu i Józefowi Nikorowiczowi (Fot. Muzeum Sztuki w Sumach)Poeci i pisarze, kompozytorzy i malarze – Polacy na emigracji – obywatele rozdartej, podzielonej na części, nieistniejącej już na mapach Polski, nadal tworzyli i poświęcali się patriotycznej działalności na rzecz Polski. Pozostawili ślad w historii oraz kulturze. Znalazło to odzwierciedlenie w falerystyce: powstały medale na cześć Adama Mickiewicza, Fryderyka Chopina, Zygmunta Krasińskiego, Zygmunta Kaczkowskiego, Henryka Sienkiewicza.

Pisząc tekst do melodii kompozytora Józefa Nikorowicza, poeta Kornel Ujejski wcielił ideę zbawienia Ojczyzny i wskazał drogę do wolności. „Chorał” lwowiaków Nikorowicza i Ujejskiego był bardzo popularny w całej Polsce, stał się hymnem patriotów.

 

Wielu kompozytorów wykorzystało tę melodię w swoich utworach: Anglik Edward Elgar wykorzystał w swojej symfonii „Polonia”, Rosjanin Modest Musorgski – w utworze „Wódz”, a Polak Roman Palester opracował utwór „Z dymem pożarów” na orkiestrę symfoniczną.

W 1893 roku autorów „Chorału” upamiętniono okolicznościowym medalem, wybitym w Krakowie. Na rewersie srebrnego medalu widnieją pierwsze słowa „Chorału”: Z dymem pożarów z kurzem krwi bratniej do ciebie panie bije ten głos. Laurowy wieniec na awersie symbolizuje sławę twórców pieśni, a korona cierniowa na rewersie – męczeństwo narodu polskiego.

Przedstawianie roślinności na medalach zawsze miało znaczenie symboliczne: dąb oznaczał siłę, gałązka palmowa – zwycięstwo, cyprys – tęsknotę, gałązka oliwna – pokój, a połączenie dębowych i laurowych liści było symbolem chwały zwycięzcy. Ornamentyka medali pozwala głębiej wyrazić treść i zamysł autora.

 

Na powstańczych medalach przedstawiona jest trójdzielna tarcza, łącząca trzy herby: litewską Pogoń, polskiego Orła Białego i ruskiego Archanioła Michała. Taka tarcza przedstawiona jest na pamiątkowym medalu Braciom. Rusinom Pomordowanym przez carat moskiewski za wierność dla Kościoła i Polski. Medal został wybity w mennicy paryskiej według projektu Cypriana Kamila Norwida. Wykonany został na zamówienie Stowarzyszenia Polskich Emigrantów w Paryżu. Medal upamiętnia wydarzenia z grudnia 1874 roku, kiedy władze carskie zamknęły świątynie greckokatolickie i zakazały nabożeństw w Pratulinie, Polubiczach i Drelowie. Akcja zakończyła się strzałami kozaków do chłopów, broniących swych świątyń. W październiku 1996 roku papież Jan Paweł II uznał ofiary w Pratulinie za męczenników.

Różnorodność medali pozwoliła wyrazić kompozycyjnie różne treści społeczne i idee epoki, złożoność historyczną owego okresu. Poprzez swoją tematykę medale mają ogromną wartość poznawczą i artystyczną. Oskar Hansen dążył do stworzenia pełnej kolekcji pod względem artystycznym i tematycznym.

Maria Kuczyńska
Tekst ukazał się w nr 2 (174) 29 stycznia – 11 lutego 2013

 

Przeczytaj również:

Polska sztuka w muzeum w Sumach

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

X