Kolejny etap prac konserwatorskich

Kolejny etap prac konserwatorskich

Lato i wczesna jesień są najlepszą porą na prowadzenie prac konserwatorskich, przez kilka miesięcy ekipy konserwatorskie pracowały więc przy wielu zabytkowych obiektach Lwowa. Wśród prac obejmujących rewitalizację zabytków wspólnego dziedzictwa kulturowego Polski i Ukrainy wyróżniają się prace finansowane przez polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Łączny koszt prac konserwatorskich zrealizowanych w latach 2008 – 2012 na Cmentarzu Łyczakowskim wyniósł przeszło 2,7 mln złotych (przeszło 7 mln hrywien). W 2013 roku na ten cel przeznaczono 370 tys. złotych (950 tys. hrywien). Od lat przy obiektach zabytkowych pracują polsko-ukraińskie ekipy konserwatorów, prezentujące wysokie kwalifikacje zawodowe. Prace konserwatorskie prowadzone są na Cmentarzu Łyczakowskim, w katedrze ormiańskiej, w katedrze łacińskiej, w kościele jezuitów, skansenie itd. W ciągu wielu lat wspólnej pracy praktycznie nie ma żadnych rozbieżności lub nieporozumień w podejściu do prowadzonych prac między stroną polską i stroną ukraińską.

Prace przy freskach w kościele jezuitów (Fot. Jurij Smirnow)Praktyczną oceną wykonanych prac i ich koordynacją zajmuje się wspólna polsko-ukraińska komisja ekspertów, która też od lat działa w niezmienionym składzie. Ze strony polskiej ważną rolę odgrywają w niej inspektor departamentu MKiDN Michał Michalski, wicedyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu dr Jerzy Petrus, zaś ze strony ukraińskiej – dyrektor Wydziału Ochrony Środowiska Historycznego Lwowskiej Rady Miasta Lilia Onyszczenko, prof. Lwowskiej Akademii Sztuk Pięknych Jurij Ostrowski i prezes Towarzystwa Ochrony Zabytków Andrij Saluk.

Wrześniowe wnioski komisji konserwatorskiej na niektórych obiektach miały charakter tymczasowy – nadal bardzo intensywnie trwają prace i dopiero w październiku można będzie ocenić realizację planów określonych na rok 2013. W katedrze ormiańskiej tegoroczne prace konserwatorskie przy odnowieniu fresków Jana Henryka Rosena zostały już zakończone i można było zrobić ostateczne wnioski, omówiono również zakres planowanych prac na rok 2014.

Dobiegają końca prace prowadzone przez konserwatorów na Cmentarzu Łyczakowskim. Ekipa 12 specjalistów pracuje nad konserwacją pięciu zabytkowych nagrobków. Są to pomniki na grobach Jarosława Kułaczkowskiego, Zdzisławy Krówczyńskiej, Marii Anny Ponińskiej, Leona Twareckiego i Józefa Żukowieckiego. Wykonanie prac konserwatorskich można podzielić na konserwację elementów metalowych nagrobków i pomników kamiennych, głównie z piaskowca. Ze względu na stopień zniszczenia i korozji metalu oraz ubytków w elementach przy nagrobkach metalowych prace trwają dłużej i wymagają podejścia bardziej skrupulatnego.

Freski w kościele jezuitów (Fot. Jurij Smirnow)Zespół z trzech konserwatorów na czele z Moniką Jamroziewicz-Flek z Krakowa skutecznie prowadzi prace przy metalowym ogrodzeniu grobu Zdzisławy Krówczyńskiej i przy świecznikach przy pomniku Jarosława Kułaczkowskiego. W każdym z tych obiektów trzeba nie tylko oczyścić i zakonserwować każdy element cennych arcydzieł sztuki kowalskiej, ale też uzupełnić brakujące elementy. Prace postępują zgodnie z planem, zostaną zakończone pod koniec października. Konserwatorzy pokazali wysoką klasę prowadzonych prac w latach ubiegłych – podczas konserwacji metalowych elementów pomników Izydora Polańskiego, Franciszka Smolki czy rodziny Weiglów.

W rozmowie z Kurierem Monika Jamroziewicz-Flek powiedziała, że na Cmentarzu Łyczakowskim jest ponad 600 nagrobków metalowych lub z elementami metalowymi i wszystkie znajdują się w stanie daleko posuniętego zniszczenia. Wszystkie potrzebują natychmiastowej i bardzo fachowej interwencji konserwatorskiej. Trudno nawet w przybliżeniu określić potrzebne na to pieniądze, jak również znaleźć dofinansowanie na ten cel.

Freski w katedrze ormiańskiej. „Śmierć św. Katarzyny Aleksandryjskiej” (Fot. Jurij Smirnow)Stan metalowych elementów nagrobków jest jednym z najważniejszych problemów w ratowaniu dzieł sztuki cmentarnej. Pomniki kamienne zwłaszcza granitowe czy marmurowe są bardziej wytrwałe i wytrzymują próbę czasu o ile nie zostały uszkodzone w sposób mechaniczny przez człowieka. Komisja konserwatorska zaznaczyła, że prace przy nagrobkach Jarosława Kułaczkowskiego i Leona Twareckiego dobiegają końca.

Bardzo dużo pracy do wykonania było przy monumentalnym barokowym pomniku hrabiny Marii Anny Ponińskiej (dzieło znanego artysty-rzeźbiarza Hartmanna Witwera). Cokół pomnika zdobią alegoryczne płaskorzeźby i rodowe herby. Wielka figura madonny pełna ekspresji i skomplikowanych elementów rzeźbiarskich w górnej części – charakterystycznych dla baroku. Dodajmy do tego wiek rzeźby i ubytki wywołane ludzką ręką oraz otoczenie – pomnik jest porośnięty zaroślami, krzakami i starymi drzewami. Ekipa pracujących przy tym obiekcie konserwatorów znakomicie wykonała spory zakres potrzebnych prac. Członkowie komisji i dyrekcja Cmentarza Łyczakowskiego omawiają już prace na 2014 rok i kolejne lata.

Dyrektor cmentarza Mychajło Nagaj powiedział Kurierowi, że jego zdaniem nadszedł czas na realizację ambitnych planów konserwatorskich przy odnawianiu monumentalnych pomników: nagrobka Juliana Konstantego Ordona czy Seweryna Goszczyńskiego. Ze swej strony dyrekcja cmentarza wymieniła prace, które zostały wykonane staraniem pracowników cmentarza: poprawiono fundamenty i na nowo ustawiono znaczny odcinek ogrodzenia cmentarnego od ul. Miecznikowa; wyremontowano latarnię i krzyż nad kaplicą rodziny Baczewskich; przeprowadzono remont alejki prowadzącej do grobu Marii Konopnickiej i ułożono na niej kostkę. Trwają prace przy kapitalnym remoncie grobowca arcybiskupów greckokatolickich, ustawiono nowy pomnik z białego marmuru na grobie kompozytora Igora Biłozira.

Freski nad wejściem północnym w katedrze ormiańskiej (Fot. Jurij Smirnow)Od 2006 roku prowadzone są też prace konserwatorskie w zabytkowej katedrze ormiańskiej. Łączny ich koszt w latach 2006-2012 wyniósł przeszło 1,5 mln PLN (3,9 mln hrywien), zaś w roku 2013 – 65 tys. PLN (około 170 tys. hrywien). W trakcie dotychczasowych sześciu etapów prac poddano konserwacji najbardziej zniszczone polichromie na południowej ścianie nawy, najstarsze (z XVI wieku) zabytkowe ormiańskie malowidło ścienne oraz witraż w kopule zachodniej. Została również przeprowadzona kompleksowa konserwacja cennego drewnianego ołtarza „Ukrzyżowanie” na dziedzińcu południowym katedry. W 2013 roku zakończono już wszystkie prace konserwatorskie przy kolejnym fragmencie malowideł Jana Henryka Rosena.

 

Konserwatorzy odnowili scenę „Śmierć św. Katarzyny Aleksandryjskiej” i polichromię wokół niej. Zrekonstruowano również niezachowaną część malowideł ornamentu nad wejściem północnym i zrekonstruowano ramę okienną nad tym wejściem. Prace konserwatorskie zakończono przed uroczystościami 650-lecia katedry ormiańskiej we Lwowie – trwały od 13 do 15 sierpnia. W obecności ministra MKiDN zostanie uroczyście przekazany został odnowiony ołtarz „Ukrzyżowanie”. Zarząd katedry zorganizował prace remontowe oraz porządkowanie południowego i północnego dziedzińców świątyni. Przykro, że władze miejskie nie znalazły funduszy na remont dziedzińca wschodniego z kolumną św. Krzysztofa i samej ul. Ormiańskiej.

Jurij Smirnow
Tekst ukazał się w nr 17 (189) 17 – 30 września 2013

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

X