Tradycyjnie, bo już po raz jedenasty, odbył się na Ukrainie Dialog Dwóch Kultur – spotkanie naukowców, muzealników, literatów, fotografików i radiowców z obu krajów.
Rozpoczął się jak zwykle w Krzemieńcu – mieście urodzin Wieszcza Juliusza Słowackiego w rocznicowym dniu jego urodzin 4 września i zakończył po 5 dniach we Lwowie.
Impreza, tak ważna dla budowania zrozumienia między naszymi narodami i eksponowania wartości kulturotwórczych niesionych przez wspólne dziedzictwo historyczne, została zorganizowana przy aktywnej współpracy dwóch stron. Polską reprezentowały: Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” i Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku, które ponadto zapewniły finansowanie tegorocznej edycji Dialogu, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk oraz Muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów w Stawisku; ukraińską zaś – finansujące imprezę Krzemieniecka Rada Rejonowa wraz z tamtejszym Oddziałem Kultury i Turystyki oraz Muzeum Juliusza Słowackiego w Krzemieńcu i Wydział Kultury Tarnopolskiej Administracji Państwowej. Ponadto, wymienione instytucje otrzymały w swych działaniach wsparcie ze strony polskich placówek dyplomatycznych – konsulatów generalnych RP w Łucku i we Lwowie oraz Akademii Humanistyczno-Pedagogicznej im. Tarasa Szewczenki w Krzemieńcu, Federacji Organizacji Polskich na Ukrainie oraz Europejskiej Rodziny Szkół im. Juliusza Słowackiego.
Podobnie też jak w latach ubiegłych, tegoroczne spotkanie zostało objęte patronatem ministrów kultury Polski i Ukrainy. Ale największy rokrocznie wkład inwencji i pracy w zorganizowanie Dialogu wnoszą jego inicjatorzy – niestrudzeni i zawsze życzliwi Mariusz Olbromski, dyrektor muzeum w Stawisku i pełnomocnik wymienionych polskich instytucji oraz Urszula Olbromska, także opiekunka odbywających się w ramach imprezy plenerów malarskich i fotograficznych.
Należy wreszcie podkreślić, że niesiona przez Dialog wspomniana idea wsparcia wobec krzewienia uniwersalnych wartości cywilizacyjnych była zawsze jego nadrzędnym przesłaniem, tym istotniejszym w sytuacji, w jakiej znajduje się dziś Ukraina.
Tegoroczny Dialog był poświęcony nie tylko, jak poprzednie, naszemu Wieszczowi Juliuszowi, ale także postaci św. papieża Jana Pawła II, wielkiego admiratora twórczości Słowackiego, który przecież w swym proroczym wierszu zapowiedział jego pontyfikat.
Zjawili się tedy w tym roku w Krzemieńcu liczni przedstawiciele nauki polskiej z takich uczelni jak np. Katolicki Uniwersytet Lubelski, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Uniwersytet im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, Państwowa Wyższa Szkoła Wschodnioeuropejska w Przemyślu, reprezentanci Polskiej Akademii Nauk, muzeów, związków literatów czy stowarzyszeń twórczych. Byli również obecni w Krzemieńcu konsul generalny RP w Łucku Beata Brzywczy, dr Dorota Janiszewska-Jakubiak – wicedyrektor Departamentu Dziedzictwa Kulturowego z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Warszawy, prof. Grzegorz Nowik – wicedyrektor Muzeum Marszałka w Sulejówku oraz ks. dr Jacek Pietruszka z Wadowic – dyrektor tamtejszego Muzeum Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II.
Przybyli też goście zagraniczni – Maria Krystyna Orłowicz, prezeska, i Mieczysława Chudzikiewicz-Szulc, sekretarz generalny stowarzyszenia „Kresy” we Francji, Beata Ziółkiewicz-Siakantaris, dziennikarka i tłumaczka z Grecji, dr Stanisław Zawodnik z Genewy – znawca tamtejszych szlaków Słowackiego oraz Romuald Mieczkowski, prezes Związku Pisarzy Polskich na Litwie. Ponadto, przybyli również ze swoimi referatami naukowcy z uczelni i stowarzyszeń ukraińskich – z Kijowa, Lwowa i innych tamtejszych miast. Nie sposób wymienić wszystkich, niemniej nie można nie wspomnieć o obecnym po raz kolejny na krzemienieckich spotkaniach Dmytrze Pawłyczce, pierwszym w Polsce ambasadorze wolnej Ukrainy, który w swych płomiennych wystąpieniach podkreślał znaczenie budowania przyjaźni i współpracy między naszymi narodami i krajami.
Wyjazd uczestników Dialogu nastąpił w dniu 3 września z Warszawy. W Lublinie dołączyli kolejni, by już wspólnie zwiedzić po drodze pokrótce Chełm, a następnie, już po stronie ukraińskiej, monumentalny zamek Lubarta i zabytkowy kościół w Łucku. Następny dzień, 4 września został rozpoczęty już w Krzemieńcu złożeniem kwiatów pod pomnikiem Tarasa Szewczenki oraz na grobie Salomei Słowackiej na cmentarzu Tunickim, gdzie został odczytany list Juliusza do Matki.
Otwarcie Dialogu Dwóch Kultur odbyło się na dziedzińcu Muzeum Juliusza Słowackiego. Uczestnicy dotarli tam ul. Słowackiego, przy której młodzież szkół krzemienieckich przygotowała interesujące kwietne dekoracje w ramach święta ulicy mającej za patrona Wieszcza. Nieopodal, przed jego Muzeum, zebrani wysłuchali wystąpień przedstawicieli władz lokalnych oraz organizatorów imprezy ze strony polskiej – dr Dorota Janiszewska-Jakubiak odczytała okolicznościowy list adresowany do uczestników przez ministra kultury RP prof. Małgorzatę Omilanowską, zaś prof. Grzegorz Nowik przedstawił przesłanie skierowane do zebranych przez Krzysztofa Jaraczewskiego, wnuka Marszałka. Przemawiali także konsul generalna RP w Łucku Beata Brzywczy, przedstawiciele miejscowych władz z bohaterem Majdanu, merem Krzemieńca na czele – Romanem Wanżułą, spiritus movens Dialogu Mariusz Olbromski oraz dyrektor Muzeum Juliusza Słowackiego Tamara Sienina.
W kolejnym dniu Dialogu, 5 września rozpoczęła się sesja naukowa wykładem prof. Krzysztofa Dybciaka z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, który mówił o twórczości literackiej Jana Pawła II. Następnie odbyły się prezentacje w dwóch sekcjach – literackiej, w muzeum Juliusza Słowackiego, związanej tematycznie m.in. z twórczością Juliusza Słowackiego, Tarasa Szewczenki i innych poetów z ich kręgu, oraz historycznej, w sali kolumnowej dawnego Liceum, na tematy związane z wojskowością i innymi zagadnieniami odnoszącymi się do kultury ziemi ukraińskiej. W kolejnych dniach, 6 i 7 września odbyły się oprócz wykładów koncerty – m.in. fortepianowy Muzyka Wielkich Romantyków Marii Baka-Wilczek, wokalno-instrumentalny krzemienieckiego żeńskiego zespołu Lubystki oraz akordeonowy studenta Uniwersytetu Muzycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie Bonifacego Dudy, utalentowanego wirtuoza tego instrumentu. Znaczącym punktem tych dni były wystąpienia poetów prezentujących swe utwory, a także przywołanie twórczości czynnej w międzywojniu grupy poetyckiej Wołyń. Dominantą tych prezentacji był występ Mariusza Olbromskiego, wybitnego poety pamięci i dialogu uprawiającego kresową tematykę – tym razem przedstawiającego swój kolejny tom poetycki pt. Dwa skrzydła Nadziei poświęcony Janowi Pawłowi II. Dopełnieniem Dialogu były wreszcie historyczne spacery po Krzemieńcu oraz wyjazdy muzeoznawcze do Zbaraża i Wiśniowca dla zapoznania się z tamtejszymi zabytkami.
W ostatnim dniu pobytu w Krzemieńcu po mszy św. koncelebrowanej przez JE abpa metropolitę lwowskiego ks. dra Mieczysława Mokrzyckiego w Polskim Kościele odbyła się podniosła uroczystość poświęcenia przez wyżej wymienionego tablicy ku czci św. papieża Jana Pawła II, umieszczonej w kaplicy bocznej tej świątyni. Tym podniosłym chwilom towarzyszyło odczytanie wiersza Juliusza Słowackiego Pośród niesnasków Pan Bóg uderza w interpretacji Zbigniewa Chrzanowskiego, dyrektora Polskiego Teatru Ludowego we Lwowie. Umieszczono również w tym kościele czasową wystawę pt. Jan Paweł II – Człowiek i Kultura, a udostępnioną przez jego muzeum Dom Rodzinny w Wadowicach. Słowo wstępne do niej wygłosił ks. dr Jacek Pietruszka. Tego też dnia zakończyła się krzemieniecka część Dialogu. Nastąpił wyjazd do Lwowa, a droga wiodła przez Poczajów, co pozwoliło poznać tamtejszy znany monumentalny kompleks cerkiewno-monastyczny, niegdyś unicki, dziś będący siedzibą prawosławia patriarchatu moskiewskiego.
Kolejny dzień Dialogu, 8 września, przebiegał w mieście semper Fidelis. Rozpoczęły go wykłady w kunsztownie odremontowanym Pałacu Arcybiskupów Łacińskich, następnie uczestnicy imprezy udali się na cmentarz Łyczakowski i cmentarz Orląt. Te inspirujące, zachęcające do głębokiej zadumy wędrówki po Lwowie zakończyły się udziałem uczestników wyjazdu w mszy św. w lwowskiej katedrze łacińskiej i powrotem do podlwowskiej kwatery w Wyższym Seminarium Duchownym w Brzuchowicach. Ostatni dzień Dialogu, 9 września, wypełniła podróż powrotna przez Żółkiew połączona ze zwiedzaniem jej zabytków, przede wszystkim tamtejszej kolegiaty, starannie odremontowanej ze zniszczeń przez polską ekipę konserwatorską. Ostatnią odwiedzoną przed granicą miejscowością był Jaworów, gdzie uczestnicy spotkali się z jego życzliwymi mieszkańcami, zapoznali się z planami wzniesienia pomnika upamiętniającego króla Jana III i odwiedzili zabytkowe świątynie miasta oraz cmentarz pełen dawnych polskich nagrobków. Wypada wreszcie dodać, że czas autokarowych przejazdów był wypełniany wygłaszanymi przez uczestników imprezy mini-wykładami nawiązującymi do historii ziemi krzemienieckiej i lwowskiej.
Wieczorem tego dnia przybycie do przejścia granicznego w Korczowej stanowiło zakończenie tej wyjazdowej imprezy. Wygłoszone podczas niej referaty zostaną opublikowane w kolejnym zbiorze. A za tydzień, bo dnia 19 września, ostatni akord tegorocznego Dialogu zabrzmi w Muzeum Iwaszkiewiczów w Stawisku pod Warszawą, gdzie uczestnicy wyjazdu oraz przybyli na jego podsumowanie goście z Ukrainy będą bez wątpienia snuć plany podobnej imprezy w roku 2016. Ich spełnienia nam wszystkim życzymy.
Jan Skłodowski
Tekst ukazał się w nr 17 (237) 15-28 września 2015
